Чароўнае Залесьсе
Напэўна няма ў музычнай культуры іншага такога твору, які настолькі кранаў бы адразу дзве нацыі. Паланэз “Развітанне з радзімай” Міхала Клеафаса Агінскага – агульная спадчына беларусаў і палякаў, найбольш выразная форма гістарычнай сентыментальнасці, выяўленая кранальнай мелодыяй, якую пазнаеш па першых акордах і якую не зблытаеш ні з якой іншай. Бо шчыміць сэрца па страчанай культурна-гістарычнай велічы, бо “адзiны вобраз ажывае растрывожанаю ранай”.
Паланэз атрымаў назву “Развітанне з радзімай” не ў звязку з паразай нацыянальна-вызвольнага паўстання Касцюшкі, чынным удзельнікам якога быў і трыццацігадовы Міхал-Клеафас, а многа пазней – пасля падаўлення паўстання 1830-31 гадоў. Агінскі тады ўжо дажываў свой век у Фларэнцыі.
Ля-мінорны паланэз Агінскага непарушна знітаваны з ягоным фальваркам Залесьсе, што на сучаснай Смаргоншчыне. Толькі ў такім дзівосным куточку мог нарадзіцца на свет такі музычны шэдэўр на ўсе часы. Залесьсе і сёння, праз два стагоддзі, нягледзячы на ўсе страты і разбурэнні, зачаруе наведніка хараством свайго наваколля і духам даўно мінулай эпохі рамантызму. Неяк у беларуска-польскай кампаніі давялося там заначаваць пад зорным небам ля вогнішча. Для нас тады насамрэч “сонца праменне стужкай вузкай ператкала помны вечар”, хораша праведзены ў сяброўскай бяседзе і спевах…
Ад сучаснікаў Залесьсе пачатку дзевятнаццатага стагоддзя атрымала назву “Паўночныя Афіны”. Гэта быў сапраўдны асяродак еўрапейскай культуры. З Пецярбургу прыязджаў музычны педагог Юзаф Казлоўскі, які быў настаўнікам Агінскага, сядзібу наведвалі былыя паплечнікі, баявыя сябры Агінскага па паўстанні 1794 году, гасцяваў філамат і пісьменнік Ян Ходзька, маёнтак якога Крывічы быў непадалёк. Сын апошняга Аляксандар пазней стварыў рамантычную паэму з натхнёнымі словамі “Я праўнукам хацеў бы паслаць Залесьсе!”. Зрэшты, верагодна, што аўтарства паэмы належыць іншаму Ходзьку – Леанарду, які быў сакратаром Агінскага і пакінуў нашчадкам гравюру сядзібы, паводле якой сучасныя рэстаўратары стварылі план адбудовы.
Былая веліч ранейшай сядзібы, здаецца, пачынае адраджацца. Наведнікаў Залесься сустрэнуць муры дома, капліца, старыя прысады і альтанка, даўняя сажалка з астраўкамі, а таксама два камяні, усталяваныя некалі самым гаспадаром. На адным з іх выбіты напіс “Ценям Касцюшкі”, іншы быў пастаўлены ў гонар настаўніка Агінскага французскага асветніка Жана Ралея.
У найноўшы час, калі паланэз Агінскага знайшоў увасабленне ў беларускім тэксце, ён стаў нам яшчэ бліжэйшым і даражэйшым. Наведаўшы Залесьсе, можна перажыць розныя пачуцці, замілавацца чароўным куточкам зямлі, дзе “гучаць нябёсныя арганы, і жывуць у сэрцы, і злiваюцца ў гуках паланэзу”.
[Not a valid template]
Уладзімір Хільмановіч, Беларускае Радыё Рацыя, фота аўтара
