Справа 1946 г. Віктар Лукашэнка, антысавецкі паэт-русафоб
Адразу пасля вайны ва ўсіх кінатэатрах Савецкай Беларусі перад мастацкімі фільмамі абавязкова дэманстравалі кіначасопіс “Раніца маёй рэспублікі” гэткую парадную справаздачу пра шчаслівае жыццё. Шчодрыя наліўныя нівы, аднаўленне разбураных фашыстамі гарадоў і шчаслівыя савецкія людзі, якія спяваюць узнёслыя падзякі таварышу Сталіну.
Насамрэч, пасляваеннае жыццё ў Савецкім Саюзе мала чым адрознівалася ад ваеннага, а ў нечым было нават горшым. Вёскі галадалі: з калгаснікамі разлічваліся “працаднямі”, то бок запісамі ў канторскіх кнігах. У гарадах харчы, у тым ліку і хлеб, размяркоўваліся па картках. Хлеба бракавала таксама. Падчас вайны харчовыя пытанні ў СССР вырашаліся дзякуючы пастаўкам пшаніцы і мяса з ЗША і Канады, але з заканчэннем “ленд-лізу” харчовае пытанне паўстала ў поўны рост.
А Савецкі Саюз будаваў усё новыя танкі, закладаў на верфях новыя лінкоры, вырабляў атамныя бомбы. Зброя і прызначалася для абароны ад імперыялістаў зямлянак, халуп і баракаў, у якіх жыла абсалютная большасць савецкіх людзей і якія называліся “сацыялістычнай Радзімай”.
У тых жа вёсках падобны стан рэчаў не падабаўся амаль нікому, але запалоханыя людзі маўчалі. Зрэшты, іншым разам незадаволенасць выплёхвалася вонкі, у тым ліку – і праз паэтычнае слова…
* * *
11 траўня 1946 г. у вёсцы Цялепіна, што ў тагачаснай Кіраваградскай вобласці, з’явіліся ананімныя лісты, адрасаваныя таварышу Сталіну.
Ты (нецензурное слово) – (имя вождя) – разом с тобой и твоими порядками, какие ты создал. Что ты (нецензурное слово) думаешь, такие законы создал, что жить невыносимо. От сегодня например пришли до меня в квартиру и говорят: подпишись на 800 рублей облигаций, а я говорю, что нет ни копейки, они говорят что не может быть и говорят, если не распишешься, заберем твои вещи, а я говорю берите и они забрали.
Товарищ Сталин, как я могу быть патриотом Советского Союза, если я на сегодняшний день сижу без крошки хлеба и без копейки денег. Я на сегодняшний день стою против Советского Союза, как самый худший враг, потому что налоги очень большие: яичек здать 400 штук, молока 340 литров, на облигацию 800 рублей, за огород тоже налоги тянут очень большие, чем же их оплачивать, если хлеба из колхоза сдали очень мало, а налоги (нецензурное слово) тяните большие.
Вот я и подумал, как я могу стоять за Советскую Власть, если нет возможности сегодня прожить. А как же дальше будет, что ты себе думаешь.
Ліст вымагае тлумачэння. Прадукты, пра якія згадваюцца ў ананімным лісце – па сутнасці, былі харчовым падаткам, якія калгаснікі мусілі здаваць дзяржаве і за якія плацілі шэляг медны (у тым разе, калі ўвогуле нешта плацілі). “Аблігацыі дзяржаўнай пазыкі СССР” былі абавязковымі для ўсіх грамадзянаў – іх трэба было купляць на апошнія грошы, а калі грошай не было – у грамадзяніна сапраўды маглі сканфіскаваць маёмасць у рахунак аблігацый. Падаткі на гародчыкі, кураў, авечак, коз, свінняў і кароваў трэба было плаціць асобна.
Ананімны ліст на адрэсу таварыша Сталіна быў не самым вялікім крыміналам. У той жа дзень па вёсцы пайшлі гуляць лісты з паэтычнымі радкамі:
(…)
Мы в сорок пятом году все работали целое лето
Но пришлось тяжелей нам, и досталось и детям нашим.
До жнива еще очень далеко, скворцы кричат по лесам
И предвещают нам.
Говорят они нам про то, они как будто знают
Что очень тяжело жить нам, что мы в ярме кончали.
Кончаем очень тяжело мы, руководят (нецензурное слово) нами
Только и говорят нам, чтоб цвели, как знамена.
Готовы партию разбить не завтра, а сегодня
(…)
Тогда мы братья заживем, и на славу
А сейчас нам необходимо бить эту московскую ворону.
Московская ворона зверь такой
И он зовется (нецензурное слово)
И он говорит нам про то, чтобы мы
Были как металл.
(…)
Дать землю беднякам в руки, а Сталинцев
Уничтожить, членов партии выгнать
(…)
Калі радкі пра “сталінцаў” і “чальцоў партыі” былі класічнай антысавецкай агітацыяй, то згадка пра “маскоўскую варону” выглядала “распальваннем міжнацыянальнай варожасці”. Хаця, па вялікаму рахунку, гэта быў стыхійны антыімперскі пратэст ці, як бы сказалі цяперашнія адэпты “русского міра” – “тыповай русафобіяй”.
Вылічыць аўтара ананімак на сакральнае сталінскае імя, а таксама аўтара вершаванак было прасцей за простае: дастаткова было высвятліць, хто не хацеў у вёсцы купляць аблігацый на 800 рублёў. Справу давяршылі ўскосныя сведчанні і “сігналы ў органы” пільных вяскоўцаў…
СОВЕРШЕННО СЕКРЕТНО
21 июня 1946 г.
ИЗ СПЕЦИАЛЬНОГО СООБЩЕНИЯ МГБ СССР
(…)
Тогда же вместе с анонимными письмами из почтового ящика было изъято письмо, адресованное Лебедеву Ивану Васильевичу (…) исходящее от Лукашенко Виктора Михайловича, проживающего в селе Телепино.
При сравнении почерка письма, исходящего от Лукашенко, с почерком автора анонимных писем была установлена их идентичность, вследствие чего на квартире Лукашенко был произведен обыск и обнаружены тетради с вырванными листами бумаги, на которых были исполнены анонимные письма.
При обыске также был найден учебник по ботанике, на обложке которого почерком Лукашенко сделана антисоветская надпись.
На основании собранных данных был арестован:
ЛУКАШЕНКО Виктор Михайлович, 1930 г. р., (…) беспартийный, учащийся 5 класса.
(…)
Будучи арестованным, Лукашенко в авторстве всех указанных анонимных писем антисоветского содержания признался и заявил, что писал их в силу сложившихся тяжелых материальных условий.
Безумоўна, пяцікласніку Віктару Лукашэнку ніхто тыя “Аблігацыі дзяржаўнай пазыкі” на 800 рублёў не прапаноўваў. Як і не забавязвалі яго здаваць савецкай дзяржаве 400 яйкаў і 340 літраў малака; такі план, пэўна, спусцілі з “раёна” на ўвесь калгас. Але гэта не азначае, што падобныя павіннасці не накладалася на яго бацькоў, крэўных і аднавяскоўцаў.
Злоснаму антысаветчыку на момант здяйснення злачынства споўнілася 16 гадоў, а гэта азначала, што ён мусіў адказваць перад Савецкай дзяржавай нароўні з дарослымі. Датаго ж, злачынства было не сфальшаванае, як абсалютная большасць “антысавецкіх артыкулаў” тых часоў, а самае сапраўднае. Суд і выправіў Лукашэнку туды, дзе яму было самае месца – на зону. Дзе ў лагерным клубе напэўна паказвалі і кіначасопісы пра “дасягненні сацыялізму”.
Як склаўся далейшы лёс гэтага русафоба і антысаветчыка, па архівах не прасочваецца.
* * *
У наступнай передачы я раскажу пра адну з самых жахлівых эпідэмій у СССР, а таксама пра тое, як чэкісты прыхоўвалі яе маштабы.
Уладзіслаў Ахроменка, Беларускае Радыё Рацыя, архіў Службы Бяспекі Украіны
Радыё Рацыя дзякуе Цэнтральнаму Галіноваму Архіву СБ Украіны, г. Кіеў, за прадстаўленыя матэрыялы, архіўную справу Фонд 16, вопіс 1, адзінка захавання “575”