Цьмяны рэферэндум-1996
Цяпер прыхільнікі смяротнага пакарання спасылаюцца на вынікі рэферэнндуму 1996 года, калі большасць прагаласавала „за” смяротнае пакаранне ў Беларусі.
Прайшло больш за 20 гадоў і ўзнікае адчуванне: людзі забылі, што рэферэндум быў ўсё ж не пра смяротнае пакаранне, а пра змены ў Канстытуцыі, якія дазволілі працягнуць тэрмін прэзідэнцтва на няпэўна-бясконцы час.
Смяротнае пакарання, адно сярод сямі пытанняў рэферэндума, адцягвала ўвагу ў выбаршчыкаў ад цьмяна сфармуляваных пунктаў, якія тычыліся зменаў у палітычнай сістэме.
І яшчэ: наколькі людзі ўсведамлялі, за што галасуць?
Святлана Жук, маці расстралянага ў 2010 годзе Андрэя Жука:
– Калі быў рэферэндум, я нават не ведаю, за што я галасавала. Разумееце? Напэўна, калі чалавека не кране, ён гэтага ніколі не зразумее. Я да гэтага часу не магу ўспомніць: за што я галасавала? Ці то я за смяротнае пакаранне галасавала, ці то супраць. Разумееце? Па-першае, таму што я не разумела, што гэта настолькі жорстка, што целы не выдаюць бацькам, не гавораць месца пахавання. Для родных гэта вельмі, вельмі … я нават не ведаю, якім словам гэта назваць. Разумееце?
Алег Алкаеў, былы начальнік СІЗА№1 распавядаў нам пра тое, як у турме на Валадарскага паведамлялі пра расстрэл.
Ніхто не казаў гэтага слвоа “расстрэл”, яго замянялі канцылярызмам савецкай эпохі “Убыл по приговору”:
– Гэта было самае цяжкае ў маёй працы. Гэта быў сапраўды стрэс, калі прыходзіць маці, падае, б’ецца галавой аб падлогу, валасы рве, Вось гэта было. Гэта было ўсё. У нас усё ўцякалі. І да мяне прыходзяць сваякі, я кажу: – Што вам сказалі на даведцы?
– „Убыл по приговору”.
Я кажу:
– Я вам паўтараю тое самае.
– Куды “убыл”?
Я кажу:
– Не ведаю”.
І ніхто вам там нічога не скажа і не пакажа”.