Прафесар роднай мовы
5 сакавіка доктару філалагічных навук, прафесару, выдатніку адукацыі Рэспублікі Беларусь, заснавальніку кафедры беларускага і тэарэтычнага мовазнаўства ў Гарадзенскім універсітэце імя Янкі Купалы Паўлу Сцяцко спаўняецца 90 гадоў з дня нараджэння.
Усё жыццё Павел Уладзіміравіч Сцяцко жыве роднай мовай. Аб’ектамі навуковых даследаванняў Паўла Уладзіміравіча з’яўляюцца словаўтварэнне народна-дыялектнай і літаратурнай форм мовы, словаўтваральныя сувязі славянскіх моў, граматыка беларускай літаратурнай мовы, лексікалогія, дыялекталогія, этымалогія, методыка выкладання беларускай мовы ў вышэйшых навучальных установах.
Павел Сцяцко з’яўляецца аўтарам звыш 500 навуковых прац. У іх ліку кнігі – “Народная лексіка” (1970), “Дыялектны слоўнік: (з гаворак Зэльвеншчыны)” (1970), “Беларускае народнае словаўтварэнне: афіксальныя назоўнікі” (1977), “Беларуская граматыка ”, Ч. 1, (1985, у сааўт.), “Слоўнік лінгвістычных тэрмінаў” (1990, у сааўт.), “Пачатковы курс мовазнаўства” (1993), “Уводзіны ў мовазнаўства” (2001), “Культура мовы” (2002), “Сінтаксіс сучаснай беларускай мовы” (2006) і многія іншыя.
Землякі Юрка Голуб, Пётр Марціноўскі і Павел Сцяцко на Зэльвеншчыне, чэрвень, 1986 г.
Імя даследчыка добра вядома не толькі на Беларусі, але і далёка за яе межамі. Вучоны прымаў удзел у рабоце IX Міжнароднага з’езда славістаў, у многіх міжнародных сімпозіумах і канферэнцыях.
З юбілеем Вас, Павел Уладзіміравіч! Дзякуй Вам за кнігі, за бязмежную любоў да роднай мовы і Беларусі!
Барыс Баль, Беларускае Радыё Рацыя
***
„Цікавы, добры, разумны, інтэлігентны”. Такія эпітэты даў аднаму са стваральнікаў першага факультэта беларускай філалогіі, першаму старшыні гарадзенскай абласной Рады ТБМ, прафесару, доктару філалагічных навук Паўлу Сцяцко ягоны ў мінулым калега па Таварыству Беларускай мовы Аляксей Пяткевіч. 5-га сакавіка Паўлу Сцяцко споўнілася 90 год. „Ён – сапраўдны беларускі патрыёт”, – кажа пра Паўла Сцяцко ягоны, у мінулым, калега па гарадзенскаму дзяржаўнаму ўніверсітэту імя Янкі Купалы Аляксей Пяткевіч. „Гэта вельмі важная заслуга чалавечая. Ён такім выгадаваны быў. Такая сям’я была, такім ён вырас, такім я яго ведаў”.
Радзіма прафесара Паўла Сцяцко – Зэльвенскі раён, вёска Грабава. У пяць гадоў ён пачаў вучыцца ў Грабаўскай пачатковай польскай школе. Быў вельмі начытаным, за год скончыў два класы. Акрамя сваіх падручнікаў, перачытываў навучальныя кніжкі сваіх старэйшых братоў. Пасля заканчэння трэцяга класа адміністрацыя школы перавяла яго адразу ў пяты, пасля – пераскочыў у сёмы. На выдатна скончыў Дзярэчынскую сямігодку, Ваўкавыскую педагагічную вучэльню. Гэта дала магчымым яму паступіць без экзаменаў у Гарадзенскі педагагічны інстытут.
– З самага пачатку яго лёсу ў Гродне, калі ён скончыў педінстытут, быў пакінуты працаваць на кафедры мовы. Ён быў здольным студэнтам, і вось яго пакінулі працаваць, – згадвае прафесар Аляксей Пяткевіч. – Я яго ведаў у гэтым плане, як спецыяліста, як вучонага, пры чым, саліднага вучонага. У гэтым кірунку яго вельмі вялікая заслуга – яго аспіранты. Ён многа выпусціў, цяжка нават знайсці ў Беларусі мовазнаўца, які б выпусціў такую колькасць аспірантаў! Знаю, што ў Гомелі, дзе ён працаваў, таксама выйшла з-пад яго крыла шмат. І асабліва ў Гродне, дзе ён працаваў з 1990 года. Кіраўніцтва аспірантамі ў яго вельмі добра атрымлівалася. Неяк так склалася, што ён умеў вытрымаць стандарт падрыхтоўкі. І выпускаў добрых знаўцаў беларускай мовы. Дарэчы ў гарадзенскім універсітэце, па патрэбе кафедраў замежных моваў, рыхтаваў людзей, у якіх дысертацыі былі на гэтым сумежжы. У Гродне няма яму роўных.
Прафесар Павел Сцяцко ўзначальваў тэрміналагічную камісію Гарадзенскай вобласці, рэдагуе мовазнаўчыя часопісы, піша манаграфіі, падручнікі. Удасканальвае свае веды чэшскай і польскай моваў. Тое, што ягоныя інтарэсы ў мовазнаўстве былі вельмі шырокімі, паказвае шырыня ягоных даследчыцкіх і навукова-папулярных публікацыяў. У 1999 годзе выйшаў з друку ягоны „Слоўнік рэгіянальнай лексікі Гродзеншчыны”.
У 2002 годзе выйшла ягоная фундаментальная кніжка для шырокага кола аматараў беларускай мовы пад назвай „Культура мовы”, якая скіравана да развязання праблемаў і спраставання шляхоў удасканальвання беларускага правапісу, пазбаўлення тыповых парушэнняў сістэмы беларускай мовы.
– Гэта і словаўтварэнне, гэта і лексіка, у тым ліку і рэгіянальная лексіка, і культура мовы. У гэтам кірунку ён даволі такую настойлівую пазіцыю трымаў: вычышчаць сучасную мову ад русізмаў, – кажа Аляксей Пяткевіч, – што насаджалася ў савецкі час. Ды не толькі ў савецкі. Тут таксама шмат зрабіў, многа друкаваўся. І выпусціў многа кніг, якія не стаяць на паліцах, а якімі карыстаюцца.
– Усякі сапраўдны даследчык не можа не папулярызаваць свой прадмет. Тым больш мова, гэта такая рэч, якая патрэбна ўсім. І Павел Сцяцко гэта выдатна разумеў у часе працы ва ўніверсітэце. І кніжкі яго навукова-папулярныя, а то і проста друкаваў тэксты ў газетах. У „Нашым Слове”, да апошняга часу друкаваліся цыклы яго артыкулаў, пра паходжанне беларускіх прозвішчаў. Гэта вельмі цікавае назіранне і папулярная праца. Кожны, канешне, зацікаўлены, каб ведаць адкуль жа яго прозвішча пайшло. Ён дапамагаў, такому самаўсведамленню – і нацыянальнаму, і агульнакультурнаму. Тут, бяспрэчна, ягоная вялікая заслуга, – кажа Аляксей Пяткевіч.
Павел Сьцяцко быў першым старшынём гарадзенскай абласной Рады Таварыства Беларускай мовы. Ягоная асоба, як аўтарытэта ў беларускім мовазнаўстве, узняла прэстыж гарадзенскай абласной арганізацыі ў агульнанацыянальным маштабе.
Круглую дату сваіх народзінаў прафесар Павел Сцяцко адзначае ў сястрынскім прытулку ў мястэчку Азёры, Гарадзенскага раёну.
Якуб Сушчынскі, Беларускае Радыё Рацыя
