У Коўне ўручылі прэміі Міжнароднага кангрэса даследчыкаў Беларусі (абноўлена)
Сярод лаўрэатаў прэміі ў намінацыі „Гісторыя” – Аляксандр Гужалоўскі і Андрэй Мацук, у намінацыі „Сацыяльна-палітычныя навукі” – Таццяна Кулакевіч, у намінацыі „Гуманітарныя навукі” – Дзмітрый Смалякоў і Вераніка Курцова.
З усіх лаўрэатаў у залі прысутнічаў толькі Андрэй Мацук. Ён атрымаў прэмію за манаграфію „Грамадска-палітычнае жыццё Вялікага Княства Літоўскага ў часы бескаралеўя 1733-1735 гадоў.
Шорт-ліст Прэміі Кангрэсу даследчыкаў Беларусі за 2021 год
***
Прэзентацыя праекту „Шлях Скарыны: Вільня – Полацк”
Культурны шлях Францыска Скарыны (частка Полацак-Вільня) – гэта ініцыятыва групы спецыялістаў Еўрапейскага гуманітарнага ўніверсітэта, Гімназіі імя Скарыны ў Вільні, Полацкага дзяржаўнага ўніверсітэта і Нацыянальнага Полацкага гісторыка-культурнага музея-запаведніка, падтрыманая Міністэрствам замежных спраў Рэспублікі Літва ў рамках Праграмы развіцця супрацоўніцтва і падтрымкі дэмакратыі. Ініцыятыва накіравана на фармаванне сеткі зацікаўленых па распрацоўцы і прасоўванні ідэі стварэння Еўрапейскага культурнага шляху Францыска Скарыны, які ў перспектыве можа ўвайсці ў склад Еўрапейскіх культурных шляхоў Савета Еўропы, а таксама на канцэптуальную распрацоўку ідэі для першай частцы шляху Полацк – Вільня
Удзельнічалі Аляксандр Калбаска (Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт), Сяргей Харэўскі (Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт), Аляксей Ластоўскі (Полацкі дзяржаўны ўніверсітэт).
***
Прэзентацыя манаграфіі „Іван Краскоўскі (1880–1955). На службе Беларусі і Украіны”. Tomasz Błaszczak, Iryna Matiash, Dorota Michaluk, Iwan Kraskowski: (1880–1955) w służbie Białorusi i Ukrainy, Białystok 2019.
Выдадзеная ў 2019 годзе кніга даследчыкаў з Польшчы, Літвы і Украіны з‘яўляецца першай спробай прадставіць жыццё і дзейнасць Івана Краскоўскага, які нарадзіўся ў 1880 годзе ў Дубічах Царкоўных, якія зараз ў Падляшскім ваяводстве Польшчы. Ягоны шлях праходзіў праз Варшаву, Пецярбург, Вільню, Кіеў і іншыя ўкраінскія гарады, Каўказ, пасляваенную Аўстрыю і Нямеччыну, незалежную Літву і Латвію, розныя куткі СССР і завяршыўся ў Чэхаславацкай Браціславе ў 1955 годзе. Ягоная дзейнасць прыпадае на час вялікіх перамен, двух сусветных канфліктаў, рэвалюцыі, узнікнення на карце Еўропы новых дзяржаў. Будучы заўсёды актыўным ўдзельнікам грамадскага жыцця, ён запісаўся на шматлікіх старонках гісторыі – галоўнымі, магчыма, лічыць асветніцкую і культурную працу сярод беларусаў і працу для дзвюх новаўтвораных дзяржаў – Беларускай Народнай Рэспублікі і Украінскай Народнай Рэспублікі, як дыпламат і адзін з заснавальнікаў украінскай дыпламатычнай службы.
У прэзентацыі ўдзельнічалі аўтары Тамаш Блашчак і Дарота Міхалюк.
***
Да гэтага часу ні адзін літоўскі аўтар не публікаваў сінтэтычнай гісторыі Беларусі. Няма нават перакладаў з іншых моў. Такоe адбылося нават насуперак факту, што літоўцы і беларусы з ХІІІ стагоддзя разам жылі ў адной дзяржаве – Вялікім Княстве Літоўскім.
Гэтая гісторыя Беларусі не напісана па прынцыпе „Як гэта было на самай справе”, з пералікам падзей і працэсаў, якія калісьці адбываліся. Яе мэта параўнаць літоўскі і беларускі наратывы пра агульнае мінулае. Чаму гэтыя наратывы такія розныя? Што паўплывала на тое каб у Літве былі адны, а ў Беларусі іншыя „праўды”? Які ўплыў гэта робіць для ідэнтычнасці гэтых народаў і для ўзаемных зносін? Асобная ўвага надаецца ХІХ-ХХ стагоддзям: як развіваліся абедзве нацыі, якія былі агульныя і якія ўнікальныя рысы кожнага з шляхоў. Гэты прабел у гісторыі вырашыў запоўніць літоўскі гісторык Русціс Камунтавічус.
У прэзентацыі таксама ўдзельнічаюць Сяргей Харэўскі (Еўрапейскі гуманітарны ўніверсітэт), Томаш Блашчак (Універсітэт Вітаўта Вялікага).
***
У Коўне адкрыўся IX-ы Мiжнародны кангрэс даследчыкаў Беларусi, прагучалі прывітальныя словы ад арганізатараў і партнёраў (Арганізацыйны камітэт, Універсітэт Вітаўта Вялікага, МЗС Літвы, Інстытут гісторыі Літвы, Фонд імя Конрада Адэнаўэра і іншыя).
На кангрэсе прысутнічае пісьменнік Алесь Аркуш, які распавёў пра першы дзень навуковага мерыпраемства, і пра тое, што будзе адбывацца ў бліжэйшыя дні:
– Размаўляў з арганізатарамі, яны спадзяюцца на каля 100 удзельнікаў. Пераважна гэта даследчыкі Беларусі, якія навучаюцца, стажыруюцца і выкладаюць у замежных універсітэтах. Даследчыкі прыехалі з усяго свету: з Нью-Ёрка, Грузіі, з Лацінская Амерыкі, з Украіны.
– Якія тэмы закрануцца на Кангрэсе?
– Сёння была панэльная дыскусія «Якой можа быць будучыня Беларусі: вынікі, магчымасці ў сучасная сітуацыі». Мне здалося нават, калі б было больш часу на дыскусію, то маглі б дыскутаваць і цэлы дзень. Вельмі гарачая тэма. А традыцыйна там гучаць даклады па розных тэмах: эканоміка, гісторыя, рэлігіязнаўства, філасофія, літаратура. Дзясяткі панэляў. По той прычыне, што не змаглі прысутнічаць даследчыкі з Беларусі – яны выступалі онлайн. І не толькі з Беларусі гучалі даклады онлайн, сёння быў даклад з Лондана на англійскай мове пра сітуацыю з перакладамі беларускай літаратуры на англійскую мову, нават такія даклады гучаць.
– Заўтра сваю новую кнігу будзе прэзентаваць літоўскі гісторык Русціс Камунтавічус „Гісторыя Беларусі”. Да гэтага часу ні адзін літоўскі аўтар не публікаваў сінтэтычную гісторыю Беларусі.
– Гэты чалавек вельмі захоплены беларускай культурай, гісторыяй. Гэта прафесар Каўнаскага ўніверсітэта. І ён сапраўды напісаў першую літоўскую гісторыю Беларусі. Такое параўнанне наратываў літоўскай гісторыі і беларускай, як так здарылася, што было шмат агульнага, жылі ў агульнай краіне, але чаму трактаванне гэтай агульнай гісторыі так адрозніваецца, чаму ўзніклі розныя пытанні паміж беларускімі і літоўскімі гісторыкамі. Такая цікавая і сенсацыйная кніжка. Тут чакаюць яе прэзентацыі. А таксама на Кангрэсе будзе шмат розных дыскусій, напрыклад, будзе абмяркоўвацца такое гарачае пытанне: „Як па-літоўску называць краіну Беларусь?”. Даўняя дыскусія, як і чаму літоўцы так называюць беларусаў.
– Алесь, ты таксама маеш свой час на кангрэсе?
– Так, у нядзелю ў мяне ёсць панэль, якая прысвечана рэгіяналізацыі беларускай літаратуры. Гэта мая даўняя тэма, я даўно пераконваю, што беларуская літаратура мусіць мець свае рэгіянальня адметнасці. Кожная літаратура скарыстоўвае ўласныя міты, мемы, легенды і так яна набрыньвае сваім рэгіянальным матэрыялам. З гэтага набывае свой уласны твар, уласныя традыцыі, уласныя адметнасці.
Цалкам размову можна паслухаць у далучаным аўдыё:
Панэльная дыскусія: “Якой можа быць будучыня Беларусі: выклікі і магчымасці ў сучаснай сітуацыі?”.
Палітычны крызіс 2020 года прывёў да незваротных змен у беларускім грамадстве, якія закранулі практычна ўсе сферы жыцця – ад палітыкі і эканомікі, да навукі мастацтва і культуры. Працэс глыбінных змен далёка не скончаны і палітычныя інстытуты, улада і грамадства знаходзяцца толькі напачатку пошуку новага балансу. За апошні год не было дэфіцыту ні ў аптымістычных, ні ў песімістычных прагнозах развіцця краіны. Пры гэтым розныя палітычныя сілы зусім па-рознаму разумеюць тое, што такое “пазітыўны” сцэнарый. Прапанаваная панэльная дыскусія паспрабуе адказаць на пытанні: Якой можа быць будучыня Беларусі, якія змены можна лічыць непазбежнымі? Якім чынам могуць быць рэфармаваны палітычныя, грамадскія і эканамічныя інстытуты? Калі гэта можа адбыцца, пры якіх умовах і як?
Беларускае Радыё Рацыя
