Беражыце дзяцей
Я абяцала яму нічога не пісаць. Ні пра яго, ні пра яго школу, ні пра што – быццам мы не знаёміліся і не размаўлялі больш за гадзіну. Але абяцанне сваё не стрымаю. Дакладней, стрымаю толькі напалову: у матэрыяле, дзе трэба было б пра яго напісаць, я прамаўчу. Але раскажу тут. Ён заслугоўвае.
Я паехала ў чарговую вёску, каб сабраць краязнаўчы матэрыял для перадачы. Я заўсёды пачынаю з бабулек – імі, як правіла, і заканчваю, бо яны даюць самыя каштоўныя сведчанні. Але гэтым разам з бабулькамі мяне чакала фіяска. У вёсцы насуперак звычаю іх было вельмі няшмат, і тыя прыезджыя. Цэнтр сельсавета, гэтым усё сказана. Карацей, прыйшлося закусіць губу і ісці ў школу, дзе я спадзявалася адшукаць сляды тутэйшага краязнаўства.
Школы я не люблю. Чым больш грунтоўна беларуская дзяржава падыходзіць да ідэалагізацыі адукацыі, тым больш навучальныя ўстановы змахваюць на папраўчыя калоніі, дзе не ўтульна ні аднаму ўдзельніку працэса выхавання, і наведвальніку таксама. Дзеці, як могуць, разраджаюць атмасферу, але дарослыя адным словам зводзяць іх высілкі да нуля.
Вось і тут так. Зайшла я падчас перапынку, таму мяне сустракаў дзіцячы смех і лямант – камусьці за шыварат кінулі снегу. Спытала, як знайсці бібліятэку і дайшла ўжо да яе зачыненых дзвярэй, як са свайго кабінета выйшаў дырэктар. Ён адразу разгледзеў Чужога і стаў у байцоўскую позу: “Хто вас сюды пусціў?”. Відаць, пазнаў ува мне забойцу-рэцыдывіста ці прынамсі выкрадальніцу дзяцей, бо ў тоне і выразе твару галоўнага настаўніка школы было не менш літасці да мяне, чым у самім бестактоўным пытанні. “Мяне ніхто не затрымліваў,” – заставалася сказаць мне пасля таго, як думкі крыху вярнуліся на месца ад выпрабавання хамствам. “Ну тады пройдзем пагаворым,” – тым жа міліцэйскім тонам сказаў-загадаў дырэктар, адкрываючы дзверы свайго кабінета. Ён сеў і праз стол, не прапаноўваючы сесці мне, спытаў, што я раблю ў яго школе. Я распавяла. Пытаў пра дэталі – у якім СМІ працую, на якія тэмы пішу, што апошняе напісала.
Пасля нарэшце прызнаўся, што чытае газету “Брэсцкі кур’ер”, дзе я працую. Пахваліў апошні мой артыкул, і ўвогуле нарабіў кампліментаў газеце. Сказаў, дапаможа з матэрыялам для перадачы, але… “пра школу – ні слова”. І пра яго ні слова. І пра тое, што ён чытае “Брэсцкі кур’ер” таксама ні слова.
Яму было, відаць, цікава пагаварыць са свежым чалавекам, таму распавёў яшчэ пра свайго дзеда, якога расстралялі ў 38-м, і пра другога, з якім таксама нешта такое сталася. Пакуль гаварыў, мне згадалася трапная народная прымаўка пра варочанне ў труне, і я маляўніча сабе ўявіла, як расстраляны камуністамі дзед дырэктара робіць павароты на 360 градусаў, чуючы, як яго ўнук баіцца прызнацца, што чытае афіцыйна дазволеную і, шчыра сказаць, не такую і крытычную газету.
Мы гаварылі доўга, ён нават выйшаў правесці мяне і паказаць накірунак да магчымых суразмоўцаў. Звычайны беларускі мужчынка – у меру разумны, у меру дасціпны, у меру… не ўсё ж бязмерна… баязлівы. І апошняе перакрэслівае ўсе ягоныя якасці. Бо першае аблічча баязліўцаў – менавіта тое, з якім дыркэктар мяне сустрэў. Яно самае сапраўднае, яно вымушае іх рабіць подласць у імя самазахавання. Выкарчоўвасць вальнадумства, падтасоўваць вынікі выбараў, рабіць усё, што загадаюць.
Усё б нічога, каб гэта не была школа. Калі галава ўжо згніла, то што застаецца рабіць рыбе?
Беражыце сваіх дзяцей, адным словам.