Глыбінны трэш
Нас чамусьці ўвесь час цягне ідэалізаваць вёску. Нават на сябе пагляджу. Ці то сказваецца вясковае паходжанне, ці то захапленне ў юнацтве класічнай беларускай літаратурай, ці то праца, падчас якой звычайна бачыш людзей з найлепшага боку. Тая, старая вёска, прадстаўнікам якой па 80, і сапраўды нішто сабе. Бабулі пераважна адкрытыя і даверлівыя, радыя гасцям. Дзяды – хто дажыў да гэтага ўзросту – таксама сімпатычныя, хоць можна зразумець, што за час савецкіх калгасаў яны добра-такі навучыліся жлукціць гарэлку. Да вяскоўцаў сярэдняга ўзросту прыглядацца ўжо не так прыемна, асабліва, калі ў мясцовасці з працы – адна смярдзючая ферма. Усе людзі з прытэнзіямі ўцяклі, бо займацца фермествам ці агратурызмам умеюць пакуль адзінкі. Ну а моладзі ў такіх вёсках няма зусім.
Размаўляць з тымі, хто застаўся і добра сябе адчувае на фоне агульнай дэградацыі, асабліва няма пра што. Калі якога маладога спецыяліста адпраўляюць у глуш, ён доўга і балюча пакутуе, пакуль прывыкне да праводзін часу адно з семкамі ды самагонкай у кампаніі астатняй вясковай інтэлігенцыі – сына старшыні калгаса, дачкі агранома і ўчастковага міліцыянціка. Натуральна, што ў новых умовах ён маланкава дэградуе як прафесіянал.
Народны майстар Мікалай Тарасюк смехам расказвае пра лячэнне ў мясцовым шпіталіку ў Шарашове: “У Брэсце ў бальніцы даюць такія таблеткі, што тыдзень нічога не баліць, а пасля зноў пачынае. Другая справа – наш Шарашоў! Там усім, хто ёсць у палаце, даюць аднолькавыя, быццам ва ўсіх адна хвароба. Яны не дапамагаюць, затое ад болю не адвыкаеш”.
Ды што там вясковыя шпіталі, калі ўсе ведаюць, што нават ад раённых трэба трымацца далей. Калі сваякам дарагі чалавек, то яны адразу вытрасаюць з раённага лекара накіраванне і вязуць хворага, пакуль той жывы, у вобласць.
Смешна было аднойчы назіраць таксама за працай маладога мастацкага кіраўніка ў адным з сельскіх клубаў Берасцейшчыны. Дзяўчынцы, што ўсяго год таму выпусцілася з вучэльні, далі мегатворчае заданне напісаць сцэнар невялікай тэматычнай вечарыны. Яна прыйшла ў бібліятэку, дзе быў інтэрнэт, ды пачала шукаць сцэнары вяселляў, каб спісаць адтуль пачатак з прывітаннямі ў народным стылі. Павохкала, што нагрузілі цяжкай працай ды пайшла ні з чым.
І на заканчэнне раскажу эпічную гісторыю, што адбылася са мной і дваімі маімі таварышамі ў Пружанскім раёне. Мы ехалі на роварах па вячэрняй вёсцы, даехалі да лугу, дзе паслася карова. Яна стаяла і жавала твару на фоне чырвонага сонца, што збіралася ўжо закаціцца за гарызонт. Гэта была неверагодна прыгожая карцінка з тых, што і ствараюць агульнае ідылічнае ўражанне пра беларускую вёску. Мы злезлі з ровараў і пачалі фатаграфаваць тую карову, той луг, і тое неба, пакуль… не пачулі мацюкі. Спачатку нават не зразумелі, што яны адрасуюцца нам. Мацюкі належалі нейкаму п’янаму дзеду, што выйшаў з адной з хат. Па нешматлікіх цэнзурных словах мы злавілі нешта тыпу: “Што да каровы прысталі? Ідзіце калгасныя фатаграфуйце! І ўвогуле што вы тут ездзіце? Чаго вы тут не бачылі?”.
Мы перазірнуліся, моўчкі селі на ровары і паехалі той жа дарогай назад, калі нас спыніла яшчэ адна плынь мацюкоў. На гэты раз яны ляцелі з адчыненага акна той жа хаты, і выдавала трохпавярховыя выразы не інакш, як жонка “ветлівага” дзеда. Як і муж, яна вельмі цікавіся мэтай нашай прагулкі па іх вёсцы. Тут з хаты выйшаў трэці генератар мацюкоў – сын ці зяць ідэлічных беларускіх сялян. Такім чынам лаянка лілалася і лілася на нас, хоць мы не паспелі нават рота адкрыць. Хаця ў сына я ўсё ж спытала, што дрэннага мы зрабілі яго карове. Ён трохі завіс, апрацоўваючы інфармацыю, а пасля працягнуў мацюкацца, але ўжо з фразай: “Панаехалі тут беларусы!”.
Так што, успрымаючы беларускую вёску як нешта прыгожае і светлае, будзьце гатовыя і да таго, што карцінка можа рэзка, як у кіно, змяніцца. Можа, таму гарадскія жыхары ўсё часцей пад лецішча купляюць сабе хутары? Каб без суседзяў, трэшу і мацюкоў? Але нягледзячы на ўсё, увесь час так і цягне ідэалізаваць беларускую вёску…