Падсумаванне вынікаў 2017 года ў жывым эфіры Радыё Рацыя
У нашым жывым эфіры адбылося падсумаванне вынікаў 2017 года. Мы ўзгадвалі асноўныя падзеі ў палітыцы, грамадскім жыцці, эканоміцы і ў жыцці нашага трансгранічнага рэгіёну.
Гаворым пра Падляшскі рэгіён – як адзін з галоўных трансгранічных рэгіёнаў. 20 гадоў беларускай адукацыі ў Беластоку і новы дырэктар Гайнаўскага белліцэя, якім стаў Ігар Лукашук. Гэта галоўныя падзеі 2017 года, звязаныя з беларускім школьніцтвам на Падляшшы. І калі размова ідзе пра агульнапольскі маштаб, у 2017 годзе ў Польшчы пачалася ліквідацыя гімназіяў.
У студыі праграмны дырэктар Беларускага Радыё Рацыя Юрый Ляшчынскі і дырэктар агульнаадукацыйнага ліцэя з беларускай мовай навучання ў Бельску-Падляшскім Андрэй Сцепанюк.
РР: Важныя падзеі адбыліся ў гэтым годзе. Быў вельмі гучны юбілей – 20-годдзе беларускамоўнай адукацыі на Падляшшы.
Юрый Ляшчынскі: Гэта вельмі важная падзея, але яна не змяніла сістэмы адукацыі і колькасці тых дзетак, якія вывучаюць беларускую мову. Але гэта падзея вельмі важная. І ёсць ахвотныя кожны год. У Беластоку беларуская мова ёсць і ў садку, і ў пачатковай школе.
Андрэй Сцепанюк: Трэба звярнуць увагу на дэмаграфічныя праблемы і ў нас на Беласточчыне, і ў Польшчы. Мы мусім пераадолець гэтыя праблемы і працаваць нармальна. Колькасць вучняў трымаецца на адным роўні – каля трох тысяч маладых людзей вывучаюць на Беласточчыне беларускую мову. На жаль, мы хоць і стварылі Стратэгію развіцця беларускай мовы, колькасць не пабольшваецца.
РР: Ці ёсць такі працэс як паланізацыя?
Андрэй Сцепанюк: Я думаю, што працэс паланізацыі ў нас трывае і трэба пра гэта памятаць.
Юрый Ляшчынскі: У апошнія гады беларускую мову пачалі вывучаць у Белавежы, вывучаюць у Міхалове, у Беластоку. Тэрытарыяльна яна пашыраецца, але з пункту гледжання дэмаграфіі, колькасць вучняў не павялічваецца.
Пераключаемся на Беларусь і да размовы пра маючыя адбыцца выбары падключылася старшыня берасцейскай гарадской арганізацыі Беларускай сацыял-дэмакратычнай партыі Грамада Ганна Канюс.
РР: Як да мясцовых выбараў рыхтуюцца на Берасцейшчыне? Ці ўключылася вашая партыя ў гэтую перадвыбарчую кампанію?
Ганна Канюс: Так, у нас у Берасці на сённяшні дзень збіраюць подпісы 12 кандыдатаў і прэтэндэнтаў у кандыдаты. Напрыклад, я і Ігар Маслоўскі ўжо аддалі пакеты дакументаў у выбарчыя камісіі, каб яны правяраліся. На сённяшні дзень адбываюцца пікеты па горадзе. Надвор’е спрыяе. То бок мы актыўна ўключыліся ў гэтую кампанію.
РР: А ці ёсць нейкія асаблівасці мясцовай выбарчай кампаніі ў рэгіёнах? Якая ўвогуле атмасфера ў рэгіёнах?
Ганна Канюс: Мы ідзем у гэтую кампанію з такімі пасыламі, па-першае, што ёсць альтэрнатыва, што ёсць людзі, якія не баяцца казаць што ў нас штосьці не так у краіне, што не так у нас функцыянуюць мясцовыя ўлады, і што мы ведаем не толькі пра праблемы, але і як іх вырашыць. Другі пасыл, гэта тое, каб людзі, простыя грамадзяне, удзельнічалі ў абароне сваіх правоў, і палітычных у тым ліку. Можа праз выбары, можа праз акцыі. Яны павінны ведаць, што ёсць улада, а яны, людзі, носьбыты гэтай улады, што яны павінны прымушаць сваіх дэпутатаў, чыноўнікаў выконваць свае абавязкі, адстойваць свае правы.
Другі госць нашай студыі – лідар гарадзенскай арганізацыі партыі БНФ, намеснік старшыні партыі БНФ Вадзім Саранчукоў.
РР: Якія асноўныя падзеі 2017 года можна прыгадаць у жыцці Гарадзеншчыны?
Вадзім Саранчукоў: На самой справе гэта быў вельмі цікавы год. Ён пачынаўся вельмі дынамічна. Пратэсты, якія адбыліся напачатку года, яны сапраўды былі непрадказальнымі. Невядома было, чым скончыцца гэты уздым грамадскі, уздым палітычны. Але, на жаль, год скончыўся вельмі прадказальна. Пачалася выбарчая кампанія, яе ўжо зараз можна ацэньваць як несвабодную і неадкрытую. Мы вылучалі нашых прадстаўнікоў у выбарчыя камісіі і ні адзін не быў уключаны. Таму, пачынаючы год з такой нечаканай сітуацыі, мы усё ж такі год завяршаем прадказальна, як і ўсё ў Беларусі.
РР: Наколькі можна выкарыстаць пратэстны настрой у грамадстве, наколькі ён рэальна ўплывае на тыя рашэнні, якія прымаюць улады?
Вадзім Саранчукоў: Сапраўды, гэтыя пратэсты атрымаліся відавочна масавымі. У Гародні яны былі дастаткова спантаннымі. І ў той самы час дастаткова добра арганізаванымі. Безумоўна, трэба адзначыць, што палітычныя арганізацыі павінны трымаць руку на пульсе і па магчымасці дапамагаць арганізоўваць такія дзеянні, такія пратэсты, калі не ўзначальваць іх. Што тычыцца ацэнкі эфектыўнасці і тое, што ў Гародні прадстаўнікі ўлады выходзілі да пратэстоўцаў, то ў мяне тут вялікія сумненні. Час ад часу нас слухаюць, але не чуюць.
РР: Улады кажуць пра поспех турыстычнага сезону ў Гародні. Наколькі заўважаеце гэты турыстычны ўсплеск?
Вадзім Саранчукоў: Безумоўна заўважаем, безумоўна выдатная ініцыятыва. Але, на жаль, усё зроблена, як усё ў Беларусі, калі не на 200 адсоткаў, то прынамсі на 20. Трэба разумець, што мала таго, каб зрабіць умовы для прыезду турыстаў. Кожны турыст мусіць недзе харчавацца, недзе пераночыць, павінен купіць на памяць сувеніры. На жаль, на сённяшні дзень у нас у Гародні толькі адчынілі дзверы: прыязджайце. Казаць пра тое, што ў Гародні турысту ёсць чым бавіць вольны час, не выпадае. Прыязджаюць пераважна турысты аднаго ўезду. Прыехалі, паглядзелі і больш, на жаль, не прыедуць. Гародня проста не гатовая для прыёму вялікай плыні замежных турыстаў.
РР: Сёлета ўшанаванне герояў паўстання 1863-64 годоў ў Свіслачы адбылося ў новым фармаце. Ведаем, што і вы ўдзельнічалі ў гэтай акцыі памяці.
Вадзім Саранчукоў: На самой справе мы зараз плануем і стараемся, каб на працягу году ў кожным раёне Гарадзенскай вобласці адбываліся нейкія мерапрыемствы, якія сталі б традыцыйнымі для гэтага раёна – і ў Лідзе, і ў Слоніме. Свіслацкі ж фэст больш за 20 гадоў праводзіцца. І ў гэтым годзе мы вырашылі зрабіць яго ў так званым фармаце эстафеты, калі на працягу двух тыдняў, прымеркаваных да Дзядоў, кожны жадаючы мог даехаць да Свіслачы і ўшанаваць памяць нашых герояў – прайсціся па тых мясцінах, якія звязаныя з паўстанцамі.
Першымі ў гутарцы ўдзельнічалі сустаршыня БХД Павел Севярынец і старшыня руху „За Свабоду” Юрась Губарэвіч.
РР: Ці ёсць поспехі ў нашай міжнароднай палітыцы?
Юрась Губарэвіч: З пункту гледжання кіруючага рэжыму, дасягнуты пэўныя посьпехі. Гэта пачалося яшчэ ў 2015 годзе, калі Лукашэнка вырашыў, што пагрозы, якія сыхозяць ягонаму кіраванню з боку Расеі, нельга не ўлічваць, трэба мяняць знешнюю палітыку, шукаць сапраўдны баланс. Былі выпушчаны палітвязні. Канешне, гэта пэўным чынам змяніла адносіны еўрапейскіх краінаў да Беларусі. Можна назіраць асцярожны дыялог. Але істотных крокаў з абодвух бакоў не адбываецца. Аднак няма нічога, што б прывяло да пагаршэння гэтых стасункаў.
Павел Севярынец: Згаджуся з Юрасём, посьпехі ў рэжыма насармэч ёсць. Але ці ёсць посьпехі ў Беларусі? Калі б еўрапейцы былі больш прынцыповымі ў сваіх патрабаваннях, вось тады б мы маглі казаць пра пасьпяховасць еўрапейскай лініі. А так атрымліваецца, што палітыкі прыязджаюць у Менск, у першую чаргу сустракаюцца з прадстаўнікамі рэжыму, а ўжо затым з прадстаўнікамі палітычнай апазіцыі і грамадзянскай супольнасці. Вялізныя гранты на падтрымку дзяржаўных структураў, уключаючы такія абсурдныя рэчы як на самакіраванне ў Беларусі. У нас няма самакіравання. На ўдасканаленне судовай сістэмы, якая кляпае канвееры палітычных прысудаў. Змяншаецца падтрымка незалежных СМІ. Вось гэта ўжо пагрозлівыя сігналы.
Яшчэ адна яскравая старонка ў беларуска-еўрапейскіх дачыненнях, гэта вучэнні “Захад – 2017”. Чарговы раз Беларусь паказала, што яна ўсё ж такі знаходзіцца пад мядзведжай лапай Крамля. Далейшыя падзеі паказалі, што Крэмль проста дыктуе палітычную волю Лукашэнку. Калі падсумоўваць, то рэжым за 2017 год атрымаў дадатковую крыніцу фінансаў, пачаў больш тонка і дыпламатычна дзейнічаць на еўрапейскім кірунку. Але ўцэлым дэмакратычная супольнасць і Беларусь на еўрапейскім кірунку прайгралі.
РР: Беларусь зараз адварочваецца ад Крамля ці наадварот, набліжаецца яшчэ больш?
Юрась Губарэвіч: Афіцыйна Беларусь спрабуе паступова адыходзіць ад тых уплываў, якія мае Крэмль на нашу краіну. Рэзкія крокі Лукашэнка зрабіць не можа, бо гэта можа выклікаць негатыўную рэакцыю Пуціна. Расейская інфармацыйная прастора фактычна пакрывае Беларусь. І прысутнасць “русского мира” – гэта дамінанта ў беларускай унутранай палітыцы. Гэта тое, што робіць уплыў на настроі нашых грамадзян. І чыннік, які не дазваляе рабіць рэзкія рухі ў дзяржаўнай палітыцы.
РР: Мясцовыя выбары. Як рух “За Свабоду” рыхтуецца да выбарчай кампаніі?
Юрась Губарэвіч: Некалькі дзясяткаў актывістаў Руху “За Свабоду” па ўсёй Беларусі зарэгістравалі свае ініцыятыўныя групы, збіаюць подпісы, шмат хто ўжо сабраў. Натуральна, казаць, што гэта будуць сапраўдныя выбары, не даводзіцца, бо не адбылося ніякіх зменаў, улада не зрабіла ніякіх сігналаў, што збіраецца іх правесці па нейкім новым празрыстым сцэнары, аднак тым не менш трэба дэманстраваць прагрэс на перамоўных пляцоўках з замежнымі парнёрамі, пытанне выбараў адно з найважнейшых, гэта індыкатар ці адбываюцца ў Беларусі палітычныя змены.
Хутчэй за ўсё улада пойдзе па тым шляху, які ўжо пратораны на мінулых парламентскіх выбарах, калі адбылося прызначэнне некалькіх дэмакратычных кандыдатаў дэпутатамі. А ў выпадку з мяцовымі выбарамі такіх можа быць некалькі дзясяткаў. Але, нягледзячы на ўсё, любая палітычная кампанія – гэта магчымасць данесці сваю пазіцыю да беларускага грамадства, скарыстацца пэўным перыядам палітычнай вольнасці, калі можна выйсці на вуліцы пад бел-чырвона-белымі сцягамі, выставіць пікеты, звяртацца ў гучнаўзмацняльнік да людзей – і за гэта не будзе ніякіх наступстваў у выглядзе штрафаў ці адсідак. Таксама гэта магчымасць запытаць меркаванні саміх людзей, абыходзячы кватэры, збіраючы подпісы.
РР: Можа гэта і ёсць шлях да зменаў у Беларусі, калі б усё больш і больш людзей з апазіцыйных асяродкаў траплялі ў дэпутацкія фатэлі?
Юрась Губарэвіч: Гэта была б цудоўная магчымасць змены сітуацыі ў Беларусі мірным шляхам, калі б прадстаўнікі апазіцыі прыходзілі б у мясцовыя саветы. Натуральна, што гэта больш актыўныя, больш матываваныя людзі. У іх асобах жыхары Беларусі атрымалі б сваіх рэальных прадстаўнікоў. І для самой улады гэта быў бы пэўны штуршок да актывізацыі ўладных інстытутаў, прадстаўнічых інстытутаў, саветаў на мясцовым узроўні. Бо зараз ідзе дыскусія, ці ўвогуле яны патрэбныя, калі рэальныя паўнамоцтвы маюць выканкамы, а саветы ператвараюцца ў нейкі дэкаратыўны орган.
РР: Як бы вы падвялі эканамічныя вынікі 2017 года?
Юрась Губарэвіч: На жаль, узровень жыцця не вызначаецца макраэканамічнымі паказчыкамі. Рубель можа быць стабільным, але і заробкі стабільна нізкімі. Канешне, у гэтым годзе адбыліся пэўныя спробы лібералізацыі, пошук новых унутраных рынкаў. Гэта і стаўка на інфармацыйныя тэхналогіі. Невядома, можа гэта і спрацуе, аднак тут ёсць і пэўная зона рызыкі. Мы памятаем тую кампанейшчыну, якую ўлада рэгурна рэалізоўвае ў дачыненні да пэўных сфераў беларускай эканомікі. Або гэта падтрымка прамысловых прадпрыемстваў, якія дыхаюць на ладан. Або гэта ўкладанне вялікіх інвестыцый у сельскую гаспадарку, якія таксама проста закопваюцца ў зямлю. У сферы прадпрымальніцтва і ІТ-бізнеса, канешне, ёсць пэўныя перспектывы, но ёсць і рызыкі, калі ўлада будзе надта кантраляваць гэтую сферу. Ёсць пэўная рызыка і адмывання грошай, сыходу ў цень. Гэта сфера дастаткова новая для Беларусі, тут трэба быць вельмі асцярожным.
Беларускае Радыё Рацыя
