Вынікі 2016 года на хвалях Беларускага Радыё Рацыя (абноўлена)

таму

Выдрукаваць Пракаментаваць (0) Падзяліцца

28 снежня мы супольна падвялі вынікі 2016 года ў каментарах, размовах і матэрыялах нашых журналістаў. Палітыка, эканоміка, рэгіянальныя падзеі, але таксама трансгранічнае супрацоўніцтва і бязвізавы рэжым.

У студыю нашага радыё завіталі адмысловыя госці: кіраўнік аналітычнага праекту Belarus Security Blog Андрэй Паротнікаў, вядомыя гарадзенскія трэнеры ды эксперты Лана і Вітаўт Руднікі, а таксама супрацоўнік беларускай рэдакцыі польскага Радыё Беласток – Міхась Сцепанюк.

У студыю нашага радыё завітаў кіраўнік аналітычнага праекта Belarus Security Blog Андрэй Паротнікаў. Гутарым пра парламенцкія выбары, пацяпленне дачыненняў з Еўразвязам, візіты польскіх дэлегацый у Беларусь, а таксама пра Расею як фактар пагрозы, тэракты, падзел у беларускім грамадстве, выбары ў ЗША.

РР: На думку многіх дэмакратычных актывістаў і апазіцыйных палітыкаў галоўнай падзеяй года сталі парламенцкія выбары. Ці сапраўды гэта самая яскравая падзея ў палітычным жыцці нашай краіны?

Андрэй Паротнікаў: На мой пошляд, гэта была самая нецікавая палітычная падзея года. На ўсходзе Беларусі актывісты фактычна байкатавалі гэтыя выбары, былі вялікія праблемы з тым, каб вылучыць кандыдатаў, бо ніхто з мясцовых не хацеў ісці, бо ўсе разумелі, што гэта фактычна цырк. Хоць гэтая падзея мела патэнцыял, каб стаць рэальна рэвалюцыйнай, але гэтага не адбылося.

Першапачаткова было некалькі варынтаў гэтых выбараў. Варыянт першы, што ў Палату прадстаўнікоў праходзяць з дапамогай улады кіраўнікі асноўных палітычных арганізацый, і гэта такі моцны рэверанс у бок Захаду. Пасля канцэпцыя змянілася, пачалі казаць, што 10-15 чалавек ад апазіцыі – гэта зашмат. Трэці варыянт – гэта варыянт мабыць найбольш жорсткі – выбары ізноў пераўтвараюцца ў фарс. Ёсць 109 прызначаных, і спадарыня Анісім, я думаю, выйграла, бо супраць яе былі настолькі слабыя кандыдаты, што не было варыянтаў. Ганна Канапацкая атрымала свой мандат “па вышэйшаму саізваленню”.

РР: Адным з галоўных наступстваў гэтых выбараў стала яшчэ большае пацяпленне адносінаў паміж Беларусюю і ЕЗ. Міжнародныя назіральнікі зрабілі шмат заўвагаў, але сёлетнія справаздачы не былі такімі катэгарычнымі як раней.

Андрэй Паротнікаў: Калі б не было ні Канапацкай, ні Анісім у Палаце прадстаўнікоў, то пацяпленне ўсё роўна адбылося б. Тут не трэба мець ілюзій. Гэтыя выбары ні на што не ўплывалі, і гэтае пацяпленне звязанае з сітуацыяй у рэгіёне, з геапалітычнай сітуацыяй, з сітуацыяй ў сферы бяспекі. Тут, умоўна кажучы, наша дэмакратычная апазіцыя не ёсць тым фактарам, якая ўплывае на павестку дня.

РР: Польска-беларускія кантакты за гэты год актывізаваліся. Мы мелі чатыры візіты польскіх дэлегацый, пачынаючы з візіта міністра замежных спраў Польшчы Вітальда Вашчыкоўскага, таксама дзве парламенцкія і візіт міністра развіцця Польшчы. Беларусі гэта выгадна. Чым гэта выгадна Польшчы?

Андрэй Паротнікаў: Яны баяцца таго, што калі ўмоўна кажучы ў Беларсі не будзе Лукашэнкі, то ў Берасці будзе Пуцін. Ёсць такая страшылка, якая спрацоўвае ўвесь час. Яны, мне падаецца, кіруюцца менавітай гэтай логікай. Асабліва пасля таго, што адбылося ва Украіне. Момант другі, што ўсё ж такі Польшча апошнія гады дастаткова ўзмацнела, і ёсць нейкія палітычныя амбіцыі, прэтэнзіі на лідарства. І калі Еўразвяз заняты сваімі ўнутранымі праблемамі, Варшава нароўні з Бухарэстам і Стакгольмам з’яўляецца асноўным мадэратарам усходняй палітыкі Еўразвязу. Еўразвяз безумоўна надаў Польшчы нейкае права прадстаўляць агульную пазіцыю.

РР: Вы згадалі, што Польшчу непакоіць тое, што калі ў Беларусі не будзе Лукашэнкі, то ў Берасці будзе Пуцін. А калі ў Беларусі не будзе дэмакратыі, не будзе свабодных медыяў, незалежнай інфармацыі?

Андрэй Паротнікаў: На жаль, падчас аднаго з візітаў польскіх дэлегацый у кулуарах прагучала такая фраза, што праблемы з дэмакратыяй у Беларусі не ёсць праблемамі Польшчы. Тое, што адбываецца з “Белсатам”, на маю думку, гэта вельмі вялікая памылка і нядальнабачнасць. Бо “Белсат” – гэта адзін з нешматлікіх інструментаў польскага ўплыву на Беларусі. Можна сказаць, што “Белсат” слабы і недастаткова эфектыўны, але ў яго ёсць вялікі патэнцыял і вынікі працы. Зараз яны хочуць ад гэтага адмовіцца, каб атрымаць што?

РР: Яны афіцыйна кажуць, што хочуць пашыраць замежнае вяшчанне.

Андрэй Паротнікаў: Зараз нішто не перашкаджае глядзець польскае тэлебачанне праз інтэрнэт. Другі момант, тут трэба зразумець вельмі важную рэч, гэта – мова, бо яны хочуць стварыць расейскамоўны канал. Тут ёсць вельмі вялікая пастка. Калі СМІ выкарыстоўвае беларускую мову, ён аўтаматычна забірае пад сябе ад 20 да 30 % людзей. А калі ты ствараеш расейскамоўны канал, табе трэба канкураваць з расейскамоўным інфармацыйным прадуктам. А гэта вельмі дарагая рэч. Ці гатова польскае тэлебачанне ствараць такі ж якасны прадукт масавай культуры, як расейскі? Ці ёсць у Польшчы гэтыя некалькі соцень мільёнаў даляраў штогод? Таму “Белсат” – гэта вельмі эфектыўны праект. І трэба было гэта развіваць, а яны хочуць гэта знішчыць.

РР: Паспрабуем пераключыцца на эканамічную тэматыку, хоць вельмі складана ў нашай сённяшняй сітуацыі аддзяліць эканоміку ад палітыкі, на жаль. Усё ж такі, калі казаць пра эканамічныя падзеі года, як вы лічыце, што стала галоўнай падзеяй года, ці што можа найбольш паўплываць на эканамічнае развіццё нашай краіны ў годзе наступным?

— Цяжка сказаць, што можа паўплываць, магчыма, калі нафта будзе па 120 долараў за барэль. Калі ж казаць пра тое, што стала, дык мне здаецца, што найбольш яскравай падзеяй, маркерам эканамічнага стану беларускай дзяржавы, быў той факт, што беларуская сельская гаспадарка, якая 20 гадоў была прыярытэтам дзяржаўнага фінансавання, сёлета атрымала толькі палову рэсурсаў на ўгнаенне. На выхадзе беларуская селгаспадарка недабрала паўтара мільёны тон зерня.

РР: Але проста грошай няма, ці нехта зразумеў, што сельская гаспадарка неэфектыўная?

— Я вам магу сказаць, што нельга сказаць, што беларуская сельская гаспадарка неэфектыўная, бо калі мы пабачым структуру экспарту Беларусі, дык гэта структура экспарту краіны трэцяга свету. У нас 4 пазіцыі: чорныя металы, мінеральныя і хімічныя ўгнаенні, нафтапрадукты і прадукты харчавання даюць 73 % экспарту. І менавіта экспарт сельгаспрадукцыі ўносіць вельмі важны ўклад. Таму нельга сказаць, што яна такая ўжо неэфектыўная. Вядома, да галандцаў нам вельмі далёка, але тым не менш.

РР: Тым больш ёсць прыклады паспяховых гаспадарак, напрыклад на Гарадзеншчыне. Але ёсць і прыклады вельмі непаспяховых гаспадарак. Згадайма жанчыну, што зарабляе 42 рублі. Чаму так?

— Бо створаная сістэма кіравання эканомікай увогуле і сельскай гаспадаркай, якая не дазваляе людзям праяўляць ініцыятывы, якая карае за ініцыятыву. Гэтая сістэма існуе ўжо дваццаць гадоў і на выхадзе мы атрымалі абсалютна дробнастрававальнага кіраўніка гэтых сельскагаспадарчых прадпрыемстваў, які не мае ніякай ініцыятывы, а асноўная ягоная задача, як у мальчыша-кібальчыша: нам бы дзень прастаяць ды ноч пратрымацца, нешта скрасці калі ўдасца, ці прысабечыць ды не трапіць на лаву падсудных. Вось і ўсе клопаты.

РР: Але ёсць некаторыя вельмі паспяховыя гаспадаркі. Дык выходзіць, там кіраўнікі зламалі сістэму?

— Так. Гэта якраз прыклады ролі асобы ў гісторыі. Калі ёсць воля, калі ёсць прафесіяналізм. На жаль, такіх калгасаў няшмат, але яны ёсць і яны ў прынцыпе паказваюць, чым магла б быць наша гаспадарка, калі б 20 гадоў таму людзям папросту далі працаваць так, як яны лічаць патрэбным, а не так, як гэта нехта сабе намаляваў ва ўпраўленні сельскай гаспадаркі недзе там у Магілёве, Берасці ці Менску.

РР: Яшчэ кароткае пытанне пра фермерства. Быў перыяд, калі людзі актыўна цікавіліся гэтай тэмай, спрабавалі ствараць свае фермерскія гаспадаркі, але такое адчуванне, што апошнім часам таксама такіх людзей становіцца ўсё менш. Наколькі гэта магло б стаць паспяховым напрамкам, хоць дагэтуль, здаецца, не стала.

— Ёсць сапраўды вельмі моцныя фермерскія гаспадаркі і вельмі вялікія, а ёсць і невялікія, але вельмі эфектыўныя. Давайце прыгадаем Альшаны — агурковы рай. Мы зноў такі вяртаемся да таго, што капіталізм разнявольвае ініцыятыву, стымулюе гэтую ініцыятыву, вучыць і падштурхоўвае людзей больш працаваць, каб лепш жыць. А тое, што ў нас існуе 20 гадоў, гэта фактычна пераразмеркавальная сацыяльная сістэма, якая магла існаваць пакуль былі расейскія датацыі і былі знешнія варункі, прыязныя да гэтай сістэмы. Як толькі пачаліся праблемы, яна пачала развальвацца.

РР: Ці прэзідэнт у ўрад пойдуць нарэшце на правядзенне нейкіх неабходных структурных рэформаў застаецца пад вялікім пытаннем. Ці маеце вы на яго адказ? І ці ўрад нешта вырашае?

— Гэта рытарычнае пытанне: вырашае толькі прэзідэнт. Урад — гэта выканаўчы орган пры прэзідэнце. Я думаю, што ні на якія структурныя рэформы Лукашэнка не пойдзе, бо структурныя рэформы — гэта пераразмеркаванне ўласнасці, а пераразмеркаванне ўласнасці раней ці пазней паставіць пытанне пра незалежныя суды, каб гэтую ўласнасць абараняць, пра верхавенства права, пра прававую дзяржаву, а гэта ўжо палітычнае пытанне. Бо наступным крокам будзе пытанне ўнутранай і знешняй легітымнасці і ў прынцыпе Аляксандр Лукашэнка за дваццаць гадоў настолькі забранзавеў, што я сумняваюся, што ён канкурэнтназдольны ў плюралістычнай дэмакратычнай сістэме. Ён проста развучыўся весці дыялог, весці нейкія дэбаты і так далей.

РР: Кажучы пра эканоміку не можам абмінуць адну з найважнейшых тэм: нафтагазавае пытанне. Мы дагэтуль не маем дакладна вызначанага аб’ёму паставак нафты на наступны год, акрамя таго відавочна, што Беларусь недаадтрымае ўсё запланаванае на гэты год, Беларусь надалей мае вялікую запазычанасць за газ. Як паводле вас будзе развівацца гэтая сітуацыя?

— Гэтае пытанне будзе вырашана толькі на ўмовах Масквы. Ніхто цяпер у Крамлі ні на якія саступкі беларускаму кіраўніцтву ісці не жадае. Аляксандр Лукашэнка не ўлічвае, што сітуацыя ў Расеі кардынальна змянілася за апошнія два з паловай гады. Гэта ўжо не тая Расея, якая была ў 2013 годзе, не тая Расея, што была ў 2011 годзе. Гэта зусім іншая Расея і там ніхто не будзе размаўляць у тым тоне і дазваляць размаўляць з сабой у тым тоне, у якім прызвычаіліся размаўляць Аляксандр Лукашэнка.

РР: А вось Аляксандр Лукашэнка не паехаў у Санкт-Пецярбург на важныя саміты. Ён хацеў паказаць свой характар?

— Ёсць такая завядзёнка на постсавецкай прасторы. Калі ўзнікае нейкі канфлікт, трэба заўсёды дэманстраваць моцную пазіцыю. А моцная пазіцыя — гэта гатоўнасць да эскалацыі. Але я зноў паўтару, што сітуацыя памянялася, і ў Расеі зусім іншыя падыходы. Таму ягоныя паводзіны не зрабілі ніякага ўражання ні на кім. Ну не паехаў і не паехаў, як сабе хоча.

РР: А як усе нявырашаныя праблемы з пастаўкамі нафты і газу і з гэтымі самітамі, на якіх не прысутнічаў Лукашэнка, што гэта значыць для большасці грамадзян Беларусі? Ці будуць для іх нейкія наступствы?

— Наступствы могуць быць хаця б таму, што ў будучым годзе сукупна, прынамсі паводле тых лічбаў, якія былі абнародаваныя, беларускі ўрад павінен выплаціць на абслугоўванне знешняга і ўнутранага дзярждоўгу 5 мільярдаў долараў. Ліквідная частка золатавалютных рэзерваў — 2,3 млрд долараў,а ў бюджэт закладзена не больш за мільярд долараў на выплату знешняй запазычанасці, і гэта з улікам таго аб’ёму нафты, які Расея павінна паставіць. Таму гэта можа вельмі дрэнна сказацца.

РР: А абяцаныя 500 долараў будуць? Аляксандр Лукашэнка здаецца ўжо 4 разы за апошні месяц абяцаў.

— Я вам скажу, што будзе і па тысячы долараў, але гадоў праз трыста, калі папросту інфляцыя дапаможа. Гэта такі папулізм на ўзроўні нават не ведаю чаго. Не трэба было гэтага казаць. Гэта папросту сведчанне таго, што ніякай пазітыўнай праграмы ні асабіста ў Аляксандра Лукашэнкі, ні ва ўрада няма. Яна папросту не ведаюць, што рабіць у гэтай сітуацыі і таму паўтараюць старыя мантры. Толькі ў гэтыя мантры ўжо ніхто не верыць.

РР: Напрыканцы, што б вы акрэслілі як асноўныя падзеі 2016 года?

— Мне здаецца, што гэта па-першае, адкрытае пагаршэнне беларуска-расейскіх узаемаадносінаў. Другая палітычная пазіцыя — пагаршэнне адносінаў з Украінай з Расейскай Федэрацыяй. Трэцяя палітычная пазіцыя гэта тое, што адносіны з ЗША так і не выйшлі з таго нізкага старту, так і не стартанулі. ЗША не заўважаць Беларусь наўпростава, пра што, ў прыватнасці, сведчыць адсутнасць беларускай дэлегацыі на саміце НАТА ў Варшаве.

* * *

У нашай студыі Вітаўт і Лана Руднікі. Падводзім вынікі года ў сферы грамадскай актыўнасці, у прыватнасці, на Гарадзеншчыне. Пагутарым таксама пра бязвізавы рух і праблему ўцекачоў у Берасці.

РР: Амаль два гады маем бязвізавы рух у беларускай частцы Белавежскай пушчы, з 26 кастрычніка гэтага года дзейнічае бязвізавы рух у раёне Аўгустоўскага канала. Можна без віз наведаць таксама Гародню. Хацелася б пачуць ад нашых гасцей, ці з’явіліся натоўпы турыстаў на Гарадзеншчыне?

Вітаўт Руднік: Натоўпаў пакуль няма. Я звязваю гэта з дзвюма прычынамі. Па-першае, гэта не самы лепшы сезон для старту такой акцыі. І, па-другое, няма моцнай інфармацыйнай кампаніі. Але першы крок зроблены, і я спадзяюся, што ён натхніць нашыя ўлады на тое, каб зрабіць бязвізавай усю краіну.

Лана Руднік: Хачу адзначыць, што акрамя дзяржаўных структураў павінны займацца гэтым і грамадскія арганізацыі, і бізнес структуры. Гэта дастаткова вялікі выклік для экскурсаводаў, для сферы абслугоўвання. Павінны з’явіцца меню на розных мовах, шыльды. Магчыма гэта прастымулюе розныя структуры, каб аказваць паслугі для турыстаў. Турыстаў пакуль няшмат, але калі будуць укладзены дастатковыя рэсурсы ў інфармацыйную кампанію, іх з’явіцца больш. Нам важна, каб яны не адзін раз да нас прыехалі, а вярталіся ізноў.

РР: Тэма бязвізавага руху не новая. Амаль 6 год маем тэму малога памежнага руху, або спрошчанага перасячэння мяжы для жыхароў памежных тэрыторый, які да гэтага часу не дзейнічае ні паміж Беларуссю і Польшчай, ні паміж Беларуссю і Літвой. Пытанне да Яўгена Скрабутана, які з намі на тэлефоннай сувязі. Берасцейцы шмат удзельнічалі ў акцыях інфармавання насельніцтва пра малы памежны рух. Ці ёсць вынікі?

Яўген Скрабутан: Вынікі ёсць. Пра іх даведаліся ўжо амаль усе беларусы, таму што і на беларускім тэлебачанні, і ў Польшчы гучыць гэтая тэма. Гэтае пытанне абмяркоўваецца на роўні МЗС. І спадзяюся, што гэтая дамова ў хуткім часе запрацуе. Былі распаўсюджаны дзясяткі тысяч інфармацыйных буклетаў пра малы памежны рух. Гэтыя акцыі праводзіліся з абодвух бакоў мяжы. І, канешне, праводзіцца кампанія ў інтэрнэце. Трэба расказваць людзям пра выгоды, які дае гэты рух. Таксама трэба адзначыць, што малы памежны рух павялічыць і колькасць палякаў, якія прыедуць у Беларусь. Берасце можа на гэтым грошы зарабляць.

І я спадзяюся, што гэта будзе першчым крокам для ўвядзення бязвізавага рэжыму паміж Беларуссю і ЕЗ.

РР: Увесь год мы распавядалі, што ўцекачы, пераважна з Чачні, жывуць на вакзале ў Берасці. Яны штодня імкнуцца перасекчы мяжу, каб атрымаць палітычны прытулак у Польшчы. У канцы года гэтая сітуацыя неяк змянілася?

Яўген Скрабутан: Літаральна месяц таму мы правялі круглы стол, куды былі запрошаны прадстаўнікі праваабарончых арганізацый, якія займаюцца пытаннямі ўцекачоў. І я зрабіў выснову , што ўвага да іх некалькі перабольшана. Бо як аказалася, чачэнцы адчуваюць сябе ў Беларусі можа і не лепш, але не горш, чым чачэнцы ў Варшаве ці ў Берліне. Ёсць арганізацыі, якія ім дапамагаюць. У Беларусі няма да іх ніякай нянавісці. І зараз сітуацыя палепшылася. Наколькі я ведаю, чачэнцаў з Беларусі выпускаюць крыху больш. Зараз зіма, яны не жывуць на вакзале, а жывуць у кватэрах.

РР: Крок беларускіх уладаў прыадкрыць мяжу – гэта добры крок? Беларусь паказвае сваю адкрытасць?

Вітаўт Руднік: Безумоўна, гэта станоўчы крок. Гэта дасць магчымасць паглядзець, ці атрымаецца з гэтага эканамічны эфект. Бо гэта шчыльна звязана з эканомікай. Тут вядуцца рэальныя разлікі, колькі турысты прывязуць грошай, і колькі беларусы пакінуць грошай у Польшчы. Толькі з-за гэтага малы памежны рух не прасоўваецца далей. Я вельмі спадзяюся, што з прыходам вясны турыстаў значна паболее. І беларускія ўлады прыйдуць да высновы, што трэба адкрываць для замежнікаў не толькі Гародню.

***

Чарговы госць у студыі — Міхась Сцепанюк, журналіст беларускай рэдакцыі Польскага Радыё Беласток, з якім гутарым пра скарачэнне фінансавання для беларускай нацыянальнай меншасці ў Польшчы, і трансгранічнае супрацоўніцтва.

РР: Мы вырашылі пачаць гутарку з навіны, якая застала нас літаральна некалькі дзён таму і тычыцца ўсіх нацыянальных меншасцяў. Нас, вядома, цікавіць беларуская нацыянальная меншасць, а менавіта тое, што міністэрства ўнутраных спраў і адміністрацыі, якое фінансуе праекты нацменшасцяў, значна скараціла фінансаванне праектаў. Гэта безумоўна закранула і нашы шматлікія беларускія, пераважна культурніцкія, арганізацыі на Падляшшы. Як вы асабіста, як прадстаўнік нацменшасці, як журналіст, успрынялі гэтую інфармацыю?

— Наогул уся сітуацыя вакол гэтага фінансавання крыху дзіўная і думаю варта пачаць з таго, што паводле таго, што кажуць прадстаўнікі міністэрства, і гэта можна прачытаць на сайце міністэрства ўнутраных спраў, гэтае фінансаванне не скарочана, а проста цяпер выдзелены 2/3 сродкаў, а потым, здаецца 16 студзеня, іх выдзяляць. Пабачым, ці так будзе. Усё ж такі ўся гэтая сітуацыя — дзіўная, перш за ўсё таму, што ў нас ёсць прынцыпы, якімі нацменшасці і арганізацыі кіраваліся дагэтуль і тут раптам усё змянілася. З таго, што нам вядома, прадстаўнікі меншасці ў супольнай камісіі на нацыянальных меншасцях не былі папярэджаныя пра гэтыя змены. Таксама, з гутаркі са Славамірам Іванюком, які з’яўляецца адным з 2 прадстаўнікоў беларускай меншасці ў той камісіі, я ведаю, што нават быў такі звычай, што на апошнім пасяджэнні гэтай камісіі ў бягучым годзе прадстаўляліся вынікі дафінансавання конкурсу праектаў. Сёлета гэтага не было. І тут больш здзіўленне і пытанні выклікае справа гэтых прынцыпаў. Усё ж мне, падаецца, што перш наперш, як гаварылі прадстаўнікі міністэрства і калі фактычна ёсць нейкае пацверджанне на сайце, дык гэтыя грошы будуць, але ўсё ж, нехта памяняў прынцыпы не інфармуючы меншасці пра гэта.

РР: А не можа быць так, што проста ў Польшчы адбылася змена ўлады і людзі, якія цяпер займаюцца гэтым, а раней не займаліся, папросту не ўсе нюансы ўлічылі, можа не ведалі нейкіх тэхнічных момантаў. І можа на гэтае няведанне можна спісаць таксама гэты момант?

— Цяжка сказаць: з аднаго боку так, але з іншага ўсё ж чыноўнікі, супрацоўнікі міністэрства — тыя ж самыя людзі, якія тыя датацыі з меншасцямі перапрацоўвалі шмат гадоў. Усё ж мне падаецца, што гэта проста нейкае непаразуменне. Я маю такую надзею, але ўбачым пасля 16-га студзеня. Пытанняў шмат: на тым жа пасяджэнні з’явілася інфармацыя, што 2/3 прызначаныя, а пасля мы прызначым яшчэ траціну. Але тут няма ніякай логікі, няма так, што напрыклад цяпер фінансуюцца ўжо распрацаваныя праекты з першай паловы года, невядома чаму адны атрымалі, а іншыя — не. Бо калі глянем на праекты, што атрымалі “0” злотых, дык гэта вартасныя справы і цыклічныя, якія адбываліся не першы год. І цяпер паўстае пытанне: што рабіць? На сайце міністэрства ёсць паведамленне, што калі арганізацыі хочуць, каб міністэрства яшчэ раз разглядзела іх заявы, яны да 16 студзеня маюць гэтае сваё жаданне выказаць. Падобная сістэма функцыянуе ў міністэрстве культуры, але там даўно вядома, што так яно ёсць і такая сістэма. А тут людзі не ведалі, таму гэта выклікала такое здзіўленне. Я ўсё ж спадзяюся, што не будзе так, што такія праекты як «Перэточэ» ці «Сяброўская бяседа» не атрымаюць фінансавання. «Басовішча» напрыклад атрымала значна менш і што зрабіць з такімі грашыма?

РР: А можа гэта акурат матывацыя шукаць грошы ў іншых месцах і неяк развівацца? Па іншаму паглядзець на гэтую фінансавую сітуацыю, не залежыць ад адной крыніцы фінансавання.

— Вядома, заўсёды добра не залежыць ад адной крыніцы, але гэтая крыніца, па-першае, найбольшая, а па-другое, у падляшскай рэчаіснасці ў нас усё ж няма такіх спонсараў, нейкіх вядомых беларускіх бізнесменаў мецэнатаў, вядомых у польскай прасторы, што вось ён мільён злотых дае на беларускую меншасць. Усё ж такі, перш за ўсё мы залежныя ад гэтых сродкаў, але з іншага боку, і гэта трэба падкрэсліць, гэтыя сродкі належацца меншасцям. Гэта не так, што мы просім у кагосьці і ён дае нейкую ласку тым, што прызнае грошы. Гэта грошы, якія належацца меншасцям. Іншая справа, што фактычна няма дзе шукаць тыя сродкі. Вось напрыклад гміна Чыжы, яна маленькая і не ў стане ў сваім бюджэце знайсці грошай. Гэта збоку здаецца, што скажам трыццаць тысяч злотых няцяжка знайсці, але ў маштабе гміны гэта вялікія грошы. І такіх прыкладаў вельмі шмат. Іншая справа, што рабіць далей. Можа беларускія арганізацыі павінны неяк сустрэцца і абмеркаваць. Можа ёсць нейкія спосабы, напрыклад, не на кожную арганізацыю паасобку і кожны праект паасобку прасіць, а, напрыклад, не меншасць. Што вось меншасць атрымае столькі і столькі грошай агулам і няхай сабе дзеляць. Што праўда, тады пачаліся б унутраныя войны.

РР: Важнай тэмай для Падляшша, як для памежнага рэгіёна, з’яўляецца трансгранічная супраца. Мы ўжо закраналі тэму бязвізавага рэжыму. Наколькі адчуваецца актывізацыя трансгранічнага супрацоўніцтва і ці ёсць нейкія шанцы для Падляшскага ваяводства ў гэтым напрамку, на развіццё прадпрымальніцтва, турыстычнага руху. А можа вы і самі ездзілі ў Беларусь па бязвізавым рэжыме?

— Я пакуль не ездзіў, але можа збяруся. Але мне асабіста падаецца, што гэты бязвізавы рэжым у Гародню найбольш цікавіць пакуль журналістаў. Паколькі, калі палічыць грошы, якія цяпер каштуе віза ў Беларусь, калі ты можаш паехаць па ўсёй Беларусі і тыя грошы, якія маеш выдаць на той ваучар і паслугі, якія табе даюць у Гародні, аказваецца не нашмат даражэй купіць візу на пяць дзён і паехаць куды хочаш. А вяртаючыся да тэмы супрацы, дык цяпер па Падляшшы шмат гаворыцца пра такую справу як аэрапорт у Беластоку, і нават будзе рэферэндум. А навошта нам рэферэндум, калі ёсць у Гародні аэрапорт, якім можна было б карыстацца. Вось калі б можна было зрабіць бязвізавы канал пераезду з Падляшскага ваяводства канкрэтна ў аэрапорт Гародні, ці не было б гэта нейкім рашэннем справы. Ну колькі там тых кіламетраў.