50 гадоў з дня адкрыцця Гудзевіцкага музея
Гудзевіцкі літаратурна-краязнаўчы музей 2 лютага адзначае роўна 50 гадоў з дня свайго адкрыцця. Першых наведнікаў ён прыняў невыпадкова паўвека таму ў гэты дзень – стваральнік гэтага ўнікальнага асяродку Алесь Белакоз прымеркаваў адкрыццё экспазіцыі наўмысна да 130-ых угодкаў з дня нараджэння Кастуся Каліноўскага.
Гудзевічы зрабіў знакамітымі адзін чалавек – Алесь Белакоз. Хоць гэтая вёска ў сучасным Мастоўскім раёне мае ў сваёй гісторыі цэлы шэраг іншых цікавых людзей. Музей літаратурнага краязнаўства заснаваны Белакозам быў у 1965-ым годзе. Менавіта тут паўстаў першы стэнд прысвечаны вялікай паэтцы Ларысе Геніюш. Яна вучылася ў Гудзевічах у пачатковай школе ў 1919-20 гадах. Пра тое, як збіраліся экспанаты, ходзяць цэлыя легенды. Гэтыя легенды – абсалютная праўда і яе расказваў сам Белакоз. На якія дыпламатычныя хітрыкі і дасціпныя камбінацыі ён толькі не ішоў, каб здабыць тую ці іншую рэч, якая пазней займала належнае месца ў экспазіцыі і ашчадна зберагалася. Тут можна ўбачыць старажытны човен, знойдзены і адкапаны на Нёмане, багатую калекцыю мінералаў, лісты і кнігі падпісаныя класікамі беларускай літаратуры, унікальную калекцыю падвойных дываноў, адзіны ў свеце глобус па-беларуску, вырабы мясцовых кавалёў, збор народнага адзення, іншыя каштоўнасці.
Гудзеўскі (на варыянце Гудзеўскі, а не Гудзевіцкі, настойваў менавіта сам Белакоз) музей – сапраўдны асяродак беларускай тоеснасці, адлюстравання нашага мінулага. Белакоз, які пачынаў у юнацтве як радыкальны маладзён, пазней абраў іншы кірунак дзейнасці і праз сваю далейшую музейную справу зрабіў уплыў на тысячы беларусаў, знайшоў культурны ключ, дзейсны шлях адбітку на сведамасці тых, хто ад вякоў імкнуўся “людзьмі звацца”, але так і не даспеў да належнай грамадска-нацыянальнай супольнасці. Музей рос, шырыўся і прырастаў новымі экспанатамі. Створаны на грамадскіх пачатках пры школе, ён у 1990-ым годзе на золку суверэнітэту атрымаў статус дзяржаўнага. І атрымаў гэты знак якасці абсалютна заслужана за сваю адметнасць і зборы – агульная плошча экспазіцыі складае больш 700 квадратных метраў, а зберагаецца ў гэтым асяродку больш 12 тысяч экспанатаў.
Музей, які стварыў Белакоз, не пакідаў абыякавым нікога, як і сам яго дырэктар. Калі хто прыязджаў у Гудзевічы і казаў, што мае толькі паўгадзіны, Белакоз адразу наўпрост мовіў “да пабачэння!”, звычайныя яго экскурсіі доўжыліся тры-чатыры гадзіны – і гэты час пралятаў незаўважна для шматлікіх наведнікаў.
Музей і яго стваральнік зазналі нямала перашкодаў і выпрабаванняў. Людзі ў плашчах “кофейного цвета”, як іх называў сам спадар Алесь, праводзілі ўсялякія “прафілактычныя” гутаркі, сачылі за тэматыкай экспазіцыі і за самым дырэктарам. Але нават у савецкі час ніхто не дадумаўся спыняць аўтобусы, якія выехалі на экскурсію ў Гудзевічы. У найноўшы час такое здарылася, што яшчэ раз падкрэслівае значнасць музея і яго стваральніка для нацыянальнага адраджэння. Урэшце пенсіянера Белакоза цынічна “спіхнулі” з пасады дырэктара, але ён працягваў свае незабыўныя экскурсіі.
Музей у Гудзевічах і Белакоз даўно сталі сінонімамі, альфай і амегай звычайнай па-сутнасці вёскі, якая прыдбала ведамасць у агульнабеларускім маштабе.
Напрыканцы жыцця Алеся Мікалаевіча музей у Гудзевічах зазнаў істотную мадэрнізацыю, магчыма страціў нейкі дух, але галоўнае – захаваў сутнасць і змест экспазіцыі. На пачатку агляду зараз усталяваны невялікі бюсцік стваральніка асяродку.
На жаль, музею пакуль не нададзена імя Алеся Белакоза. Гэтая недарэчнасць павінна быць абавязкова выпраўленая.
[Not a valid template]
Уладзімір Хільмановіч, Беларускае Радыё Рацыя, фота аўтара
