Памяці даследчыка Палесся. Аляксандр Ільін
На пачатку лістапада Піншчына панесла адчувальную страту. Нягледзячы на тое, што ў горадзе над Пінай Аляксандр Ільін жыў і працаваў апошнія сямнаццаць гадоў, але тут ён быў сваім. Любы куточак “краіны багнаў” прыняў бы яго за свайго, а не чужынца, бо Ільін паклаў шмат высілак па даследаванні і папулярызацыі гісторыі, культуры, традыцый Палесся. Ведаў пра тое, што многія мясцовыя даўно ўжо забыліся альбо цураліся.
Як прафесійны навукоўца, матэматык, гэтак жа скрупулёзна, дэталёва ставіўся да краязнаўчай справы, якой быў сапраўды апантаны. А як яшчэ назваць ягоную працу ў архівах? Не тое што гадзінамі, а суткамі сядзеў у сховішчах. Пра беларускія архівы і бібліятэкі няма чаго і казаць, бо аб’ездзіў Украіну і Расею. Усё ў пошуках страчанай мінуўшчыны. Імкнуўся адкрываць новыя факты, забытыя імёны і праз плённую працу ўсё атрымлівалася.
Аляксандр Ільін прамаўляе на творчым вечары пісьменніцы Алены Ігнацюк, Пінск, 24 лютага 2017 года.
Хтосьці з яго дзівіўся, бо кантактаваць атрымлівалася не зусім лёгка. Сяброўства і таварыства мелі значэнне і ўсё досыць проста, калі ёсць давер да чалавека, упэўненасць у ім, то аніякіх праблем. Аўтару гэтых радкоў пашчасціла мець прыязныя адносіны. Пачалося ўсё з лютага 2012 года, калі рыхтаваў для Радыё Рацыя матэрыял пра жыццё і дзейнасць пінскага епіскапа Аляксандра Іназемцава. Праз некалькі дзён зноў сустрэча і запіс гутаркі з нагоды пятнаццацігоддзя часопіса “Гістарычная Брама: гісторыя і культура Палесся”.
Ільін рэдагаваў часопіс. У апошнія гады нумары выходзілі не рэгулярна, у залежнасці ад попыту, а раней кожны квартал. Наконт попыту ды не толькі па часопісу, а наогул пра краязнаўчую, гістарычную літаратуру неяк атрымалася займальная размова. Дык вось з аднаго боку Ільін нібы крыўдзіўся на жыхароў Палесся, што яны не цікавяцца мінулым роднага краю, а з іншага натхняўся, што вялікі попыт на ягоныя працы ў замежнікаў. Канечне, тыя іншаземцы, з большага выхадцы з Палесся альбо іх бацькі, дзяды. Тым не менш Ільін меў сваю аўдыторыю ў Расеі, Украіне і Польшчы. Тут варта прыгадаць, што ў “Энцыклапедыі сучаснай Украіны” ёсць 17 ягоных артыкулаў.
Аляксандр Львовіч нарадзіўся 26 красавіка 1956 года ва ўкраінскім горадзе Верхнедняпроўск. Гэта адыгрывала ролю на тым, што асаблівую ўвагу ў даследаванні Палесся ён адводзіў “украінскай прысутнасці”: дзеячам, грамадскім рухам, моўна-культурнаму ўплыву і г.д. Пасля заканчэння Дніпроўскага нацыянальнага ўніверсітэта, механіка-матэматычны факультэт, уладкаваўся асістэнтам кафедры матэматычнага аналізу Берасцейскага дзяржаўнага педагагічнага інстытута (цяпер Берасцейскі дзяржаўны ўніверсітэт імя А. С. Пушкіна). У 1985 годзе абараніў кандыдацкую дысертацыю па тэме “Аб адрозная адпаведнікаў”. З 1986 года і да 2003 года, калі перабраўся ў Пінск, папрацаваў у чатырох ВНУ: Мазырскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт, Глухаўскі нацыянальны педагагічны ўніверсітэт (Украіна), Берасцейскі дзяржаўны ўніверсітэт ды Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт транспарту.
У Пінску першыя тры гады быў загадчыкам кафедры вышэйшай матэматыкі і інфарматыкі ў вышэйшым банкаўскім каледжы. Пасля з’яўлення ў 2006 годзе Палескага дзяржаўнага ўніверсітэта – дацэнт кафедры вышэйшай матэматыкі і інфармацыйных тэхналогій.
Што ж датычна краязнаўчай справы, то знакавай падзеяй стала выданне ў 2013 годзе манаграфіі “Нарысы гісторыі культуры Піншчыны (IX – пач. XX стст.)”. Над ёй даследчык працаваў амаль дзесяць гадоў. Выснова: Пінск – шматкультурны цэнтр, які не чужы палякам, украінцам, габрэям, літоўцам ды зразумела беларусам.
У 2017 годзе Ільін заснаваў праект “Палеская бібліятэчка” – ініцыятыва мусіла адкрыць грамадскасці імёны палескага краю, якія ў выніку пэўных чыннікаў апынуліся забытыя. У тым жа годзе свет пабачыла першая кніга з серыі прысвечаная пісьменніку, малавядому даследчыку Палесся і Падляшша Барысу Альхоўскаму. Сёлета палеская бібліятэчка папоўнілася кнігай “Няпростыя і загадкавыя лёсы братоў Русецкіх і іх нашчадкаў”. Разглядаецца гісторыя святарскага роду Русецкіх, цесна звязанага з Палессем, а таксама зробленая спроба разгадаць таямніцу напісання сусветна знакамітага бестселера Славаміра Равіча (Расціслава Русецкага) “Доўгае падарожжа”. Праект “Палеская бібліятэчка”, як і шэраг іншых задумак, рэалізаваныя пры садзейнічанні пісьменніцы Алены Ігнацюк.
Летась Аляксандр Ільін і ягоны ўкраінскі калега Пятро Мазур выдалі “Нарысы гісторыі Бяроза-Картузскага канцлагера (ліпень 1934 – верасень 1939)”. Гэта грунтоўнае даследаванне, над якім Ільін працаваў з 2000 года. Кніга змяшчае звыш 300 архіўных дакументаў, каля 200 газетных зацемак, 11 мемуараў, звыш за 100 здымкаў, большасць з якіх апублікаваныя ўпершыню. Як адзначыў гісторык з Бярозы Сяргей Кнырэвіч: “Гэта адна з лепшых кніг, якая выпушчана не толькі за апошнія трыццаць гадоў, але і, напэўна, адна з лепшых наогул у Бярозе”.
У ходзе прэзентацыі манаграфіі “Нарысы гісторыі культуры Піншчыны (IX – пач. XX стст.)”, Пінск, 19 лістапада 2014 года.
Шмат чаго зроблена, але пэўна не менш засталося недапрацаваным, у планах. Праўду ж у народзе кажуць, што колькі не бярыся, а ўсяго недаробіш. Такое яно, завяршэнне жыцця, а тым больш нечаканае і імгненнае.
Аляксандр Львовіч Ільін аўтар 250 гістарычных артыкулаў і дзясятка кніг. Гэтая спадчына даследчыка Палесся застанецца назаўжды, і яшчэ неаднойчы нашчадкі скажуць “Дзякуй!”
Пятро Савіч, Беларускае Радыё Рацыя
Глядзіце таксама
