“Віленскі покер”: трохарфаграфічнае выданне
У выдавецтве “Логвінаў” адначасова выйшлі тры электронныя выданні беларускага перакладу знакамітай кнігі класіка літоўскай новай літаратуры Рычарда Гавяліса “Віленскі Покер”. Кніга цяпер даступная ў афіцыйным правапісе, тарашкевіцы ды лацінкай. Наколькі вядома, гэта першы гэткага кшталту эксперымент на беларускім кніжным рынку.
“Віленскі покер” Рычарда Гавяліса – адна з найбольш тыражаваных літоўскіх кнігаў – і адна з самых неадназначных.
Крымінальны сюжэт — гібель джазавага піяніста й матэматыка ў дзіўнай дарожнай аварыі — прэцызна ўпісаны ў савецкую рэчаіснасць з яе стукачамі, службовымі раманамі, КГБістамі, нелегальнымі канцэртамі, радыёкропкамі, лютым сэксам, крамай кружэлак на галоўным прашпекце, танным алькаголем, помнікамі Леніну й свабодай паленьня паўсюды. Дэтэктыўнае даследаванне грае ў рамане ролю й рухавіка сюжэту, і — у той жа час — інструмента дэканструкцыі савецкай рэчаіснасці. Дасягнуўшы канца кнігі, чытач прымушаны чытаць яе зноў, каб раскрыць забойцу ў коле дысідэнтаў, палкоўніцкіх дачок, былых лягернікаў, мінакоў, тутэйшых, трамбаністаў, палякаў, дарожных рабочых, наркаманаў. І гэтак слой за слоем, як цяпер праходзяць гульні кшталту Automata.
Ня менш рэалістычная й дакументальная сама структура “Віленскага покеру”. Раман будуецца з чатырох частак, кожную з каторых распавядае адзін з трох з паловай асноўных герояў. Кожны па свойму яны бачаць сусвет у самым літаральным сэнсе выразу. Даты, людзі ды падзеі складаюцца ў адно несупадзенне за другім у тэксце, аўтар каторага ня мае боскага кантролю над сюжэтам. Праўда, як пісаў пазней Гавяліс, асноўваючыся на прынцыпах тапалогіі, не бывае такой або гэткай, але і такой, і гэткай, і яшчэ іншай адначасова.
З моманту з’яўленьня “Покер” аднадушна абвяшчаецца адной з галоўных кнігаў пра Вільню. “Віленскі покер” з’яўляецца літоўскім “Улісам”. Дэфініцыя мае сэнс, калі ўсведамляць, што “Уліс” тут адзначае не канкрэтны раман Джойса, а тып тэксту, нейкі відавочны жанр буйнай гарадской аповесці, абавязкова ўключаючай у сабе: раку, новыя тэхнічныя прыёмы пісання і, галоўнае, усю гарадскую тапаніміку, падрабязныя маршруты з сапраўднымі назвамі вуліц, прашпектаў, завулкаў, пляцаў, кантораў, узвышшаў, бараў, гатэляў, помнікаў і г.д. Менавіта гэткую кнігу быў квапіўся скласці Андрэй Белы аб Пецярбургу, і роўна так напісаныя: першая частка “Ўдалага ваякі Швейка”, “Мадэль для зборкі” Картасара, “Адам Буэнасайрэс” Леапольда Марэшаля ды “Бэрлін Аляксандарпляц” Дёбліна. Але большасць вялікіх гарадоў яшчэ чакае свайго раману.
Як яно выглядае сапраўды? Вось параўнальны фрагмэнт:
“Асабліва важнымі сталі дрэвы — як людзі, кожнае ўсё іншае. […] Мы глядзім на дрэвы зусім па-іншаму, чым колісь. Калісьці яны былі толькі раслінамі, маглі даваць цень ці дарыць плады. Мы не адчувалі, што любое дрэва можа быць адным з нас. Не адчувалі, што кожны з нас трохі з’яўляецца дрэвам. Цяпер адчуваем, глядзім на іх як на сваіх. Нічога не здарылася, толькі людзі трохі здзервянелі, толькі дрэвы трохі злюднелі. А так…”
“Asabliva važnymi stali drevy — jak ludzi, kožnaje ŭsio inšaje. […] My hladzim na drevy zusim pa-inšamu, čym koliś. Kaliści jany byli tolki raślinami, mahli davać cień ci daryć płady. My nie adčuvali, što luboje dreva moža być adnym z nas. Nie adčuvali, što kožny z nas trochi źjaŭlajecca drevam. Ciapier adčuvajem, hladzim na ich jak na svaich. Ničoha nia zdaryłasia, tolki ludzi trochi ździervianieli, tolki drevy trochi źludnieli. A tak…”
“Асабліва важнымі сталі дрэвы — як людзі, кожнае ўсё іншае. […] Мы глядзім на дрэвы зусім па-іншаму, чым колісь. Калісьці яны былі толькі расьлінамі, маглі даваць цень ці дарыць плады. Мы не адчувалі, што любое дрэва можа быць адным з нас. Не адчувалі, што кожны з нас трохі зьяўляецца дрэвам. Цяпер адчуваем, глядзім на іх як на сваіх. Нічога ня здарылася, толькі людзі трохі зьдзервянелі, толькі дрэвы трохі зьлюднелі. А так…”
Паводле прэс-рэлізу
