Аляксей Янукевіч: 2010 год не будзе паўтораны
Беларуская апазіцыя працягвае пошукі найбольш эфектыўных сцэнарыяў будучай кампаніі па выбарах прэзідэнта. Зараз прыярытэт аддаецца вылучэнню ў якасці адзінага кандыдата палітзняволенага, былога кандыдата ў прэзідэнты Мікалая Статкевіча.
Як сказаў у інтэрв’ю журналісту „Беларускага Радыё Рацыя” Генадзю Барбарычу старшыня Партыі БНФ Аляксей Янукевіч, яшчэ рана казаць пра канчатковыя вынікі кансультацый апазіцыйных структур па гэтаму пытанню, але яны вельмі прасунуліся наперад у разуменні агульных падыходаў да вылучэння Мікалая Статкевіча.
Аляксей Янукевіч: Ёсць тры падыходы. Першы – вылучэнне выключна Міколы Статкевіча ў якасці адзінага кандыдата. І адпаведная кампанія, адпаведнае фармаванне ініцыятыўнай групы. Ёсць падыход фармавання ініцыятыўнай групы Міколы Статкевіча агульнымі намаганнямі і пры гэтым вылучэнне аднаго ці шэрагу іншых кандыдатаў, якія могуць быць зарэгістраваныя і правядзенне далейшай кампаніі з імі. Або канцэнтрацыя ў першую чаргу на фармаванні ініцыятыўнай групы Міколы Статкевіча, як на кроку салідарнасці з палітычным вязнем, былым кандыдатам у прэзідэнты.
Мы дамовіліся, што адбудуцца кансультацыі ўнутры структураў, якія падыходы найлепшыя, у якім фармаце кожная з арганізацыяў гатова ўдзельнічаць у фармаванні групы Статкевіча. І я спадзяюся, што вельмі хутка канчатковае рашэнне будзе прынята.
Калі гаварыць пра фармаванне ініцыятыўнай групы, то вельмі важна, каб тут быў адзіны цэнтр, каб быў адзіны ўзгоднены ўсімі план і адзіны кіраўнік гэтай ініцыятыўнай групы. Каб не атрымалася, што ідэя быццам ухвалена ўсімі, але кожны паасобку альбо фармуе нейкую сваю ініцыятыўную групу па вылучэнню Міколы Статкевіча, альбо не фармуе, альбо ўдзельнічае так, як ён сабе ўяўляе. Такі разнабой можа толькі зашкодзіць і агульнай справе, і рэпутацыі кожнай арганізацыі, і самому Міколе Статакевічу.
РР: А ў Вас, як кіраўніка Партыі БНФ, якое стаўленне да гэтай ініцыятывы? Якія яе моцныя і слабыя бакі?
Аляксей Янукевіч: Мы ўжо неаднаразова казалі, што для Партыі БНФ такі варыянт з’яўляецца адной з магчымых опцыяў, якая працягвае знаходзіцца на стале, да абмеркавання. Натуральна, мы лічым, як мінімум, гэта павінна быць кампанія салідарнасці. Было б ідэальна, калі б дэмакратычныя сілы здолелі разам пагадзіцца на аднаго кандыдата, які меў бы быць зарэгістраваны ўладамі і які ў асноўным сваім пасланні данёс бы да грамадзянаў альтэрнатыўнае бачанне Беларусі ад імя апазіцыі і на гатым бы рабіў канцэнтрацыю. Для нас падаецца вельмі важным, каб такі адзіны кандыдат казаў пра незалежнасць, пра неабходнасць еўрапейскай будучыні краіны, пра неабходнасць рэформаў. Аднак у тым выпадку, калі такога кандыдата знайсці не атрымаецца, альбо калі ўмовы выбарчай кампаніі будуць такімі, што фактычна данясенне нейкай альтэрнатыўнай платформы будзе немагчымае ці максімальна абцяжаранае, то можа быць, адзіным у прынцыпе магчымым варыянтам стане вылучэнне Міколы Статкевіча, як форма байкоту і данясення да грамадства інфармацыі пра тыя ўмовы, у якіх сёння дзейнічае апазіцыя.
РР: Ці значыць гэта, што акрамя вылучэння Міколы Статкевіча ў якасці адзінага, у парадку дня ўсё яшчэ застаецца і ранейшы сцэнар пошуку іншага кандыдата ад апазіцыі, з тых, так бы мовіць, хто на волі?
Аляксей Янукевіч: На сённяшні момант на парадку дня стаіць толькі вылучэнне ў якасці адзінага Міколы Статкевіча. Але, на маю думку, нягледзячы на тое, што відавочна абмеркаванне працэдуры вылучэння адзінага кандыдата, у якой удзельнічалі б шырокія колы дэмакратычных актывістаў, дэмакратычнай грамадскасці ўжо закрытае, але гэта не выключае, што бліжэй да дня выбараў, ужо можа быць у фармаце рашэння кіруючых органаў, абмеркавання на ўзроўні кіраўнікоў арганізацый, усё ж такі можна будзе выйсці на нейкага аднаго кандыдата сярод тых, якія будуць вядомымі на момант абвяшчэння выбараў. На маю думку, такая опцыя застаецца і дасягненне такой згоды было б вельмі важна. Гэта фактычна варыянт выбараў 2001 года, калі ўжо пасля збору подпісаў усё ж такі была дасягнута дамоўленасць пра адзінага – ім стаў Уладзімір Ганчарык. Тады, на маю думку, была абрана памылковая асоба і гэтыя дамоўленасці згулялі ў мінус. Аднак, кажучы пра мадэль, пра схему, мне падаецца, што такі варыянт усё яшчэ магчымы.
РР: А мадэль 2010 года, калі дамовіцца не атрымалася і дэмакратычных кандыдатаў было шмат. Не падаецца Вам, што такі варыянт зноў можа паўтарыцца?
Аляксей Янукевіч: Не, відавочна, што 2010 год не будзе паўтораны. І таму што не будзе такой лібералізацыі напярэдадні выбараў, як было ў 2010 годзе. З іншага боку, відавочна, што такой колькасці кандыдатаў няма і не з’явіцца. Я лічу, што кола патэнцыйных кандыдатаў будзе толькі змяншацца сярод тых, хто агучаны. Таму не думаю, што можна будзе казаць пра некалькі калонаў апазіцыі. У любым выпадку, я думаю, гэта будзе максімум дзве асобы, на старце кампаніі. А ўжо пасля этапу збору подпісаў застанецца толькі адна, а можа быць і ні воднай.
РР: Па-вашаму, хто зараз найбольш прахадны з апазіцыйных дзеячаў?
Аляксей Янукевіч: Асноўная праблема як раз у тым і палягае, што сёння няма нейкага яўнага відавочнага лідара, ці нейкай асобы, якая б ўжо валодала дастаткова значным, істотным базісным рэйтынгам на пачатак выбарчай кампаніі. Пра тыя рэйтынгі, якія дае сацыялогія, можна спрачацца, наколькі яна дакладная, але я думаю, што ніхто не будзе спрачацца, што на сённяшні момант няма такой асобы. І гэта не віна апазіцыі. Рэйтынг асобы ў сённяшнім свеце ствараюць электронныя медыі, стварае тэлебачанне. Тыя беларускія і расейскія каналы, якія сёння транслююца ў Беларусі – там няма іншых меркаванняў, няма апазіцыйных кандыдатаў і няма адкуль узяцца гэтым рэйтынгам. Сітуацыя складаная, няма нейкага яўнага відавочнага лідара, няма яўнай персанальнай альтэрнатывы. Таму думаю, што мадэль выбараў 2006 года, калі быў доўгі працэс пошуку адзінага з удзелам шырокіх колаў дэмакратычных актывістаў, у выніку якога адзіны быў абраны, пасля чаго ён пачаў актыўныя паездкі па краіне, сустрэчы з выбаршчыкамі і вельмі хутка набраў высокі рэйтынг – такая мадэль была б ідэальнай. Але на сённяшні момант яна ўжо страчана. Таму не думаю, што прынцыпова з пункту гледжання нейкіх рэйтынгаў, хто ў выніку мог бы апынуцца зараз вось гэтым адзіным кандыдатам.
РР: Як вы ацэньваеце перадвыбарчую сітуацыю ў краіне? На першы погляд, яна спрыяльная для апазіцыі з-за таго, што сацыяльна-эканамічныя ўмовы пагаршаюцца і гэта дае нейкія бонусы для апазіцыйных кандыдатаў?
Аляксей Янукевіч: У пэўнай ступені безумоўна, сітуацыя спрыяльная. Мы бачым, што людзі ўсё больш і больш незадаволеныя тым, як улада кіруе краінай, што адбываецца ў эканоміцы, як яны жывуць. Аднак трэба так сама памятаць пра досвед 2011 года, калі быў дастаткова моцны эканамічны крызіс. Людзі былі і тады вельмі моцна незадаволеныя. Але гэтая незадаволенасць не пацягнула за сабой падвышэнне пратэстных настрояў, то бок не павялічылася гатоўнасць людзей нешта рабіць, адкрыта ўдзельнічаць у пратэстах.
РР: Але ж былі пратэсты, калі людзі проста самі па сабе, без кіраўніцтва з боку апазіцыі, выходзілі і хлопалі ў далоні на вуліцах і плошчах.
Аляксей Янукевіч: Былі, але гэтыя маўклівыя акцыі не ўяўлялі сабой эканамічны пратэст. Гэта была тая энергія, накопленая падчас прэзідэнцкай кампаніі, якая не была вызваленая, якая рэзка была загнаная ўнутр жорсткім разгонам Плошчы і далейшымі рэпрэсіямі. То бок вось гэтая накопленая і не вызваленая энергія такім чынам выплеснулася ў выглядзе маўклівых акцый. Але гэта не былі акцыі сацыяльныя, гэта былі акцыі за свабоду, за правы, за палітычныя маральныя каштоўнасці. А калі мы гаворым пра пераважную большасць людзей і магчымасць іхняга далучэння да пратэсту, то адзінай патэнцыйнай, на маю думку, групай, якая б магла гэтую ролю адыграць, то гэта тыя сотні тысячаў беларусаў, якія сёння працуюць на заробках у Расеі, якія пад уздзеяннем крызісу могуць страціць магчымасць там зарабляць і ўтрымліваць сябе і свае сем’і і таму будуць вымушаны вярнуцца. Вось для іх фактычна не будзе нейкага іншага варыянту знайсці магчымасці для існавання сябе і сваіх сем’яў, як патрабаваць зменаў унутры краіны. Таму гэтыя людзі, якія пацвердзілі сваю мабільнасць, сваю актыўнасць, сваю гатоўнасць змагацца за свой лёс, могуць стаць патэнцыйным рычагом ціску на ўлады. Канешне, гэта сур’ёзны выклік, сур’ёзная задача для дэмакратычных сілаў, як пераканаць людзей, што іхняя незадаволенасць застанецца абсалютна пустой, пакуль яны не будуць гатовыя самі патрабаваць ад уладаў пераменаў. І мы будзем даводзіць гэтую простую і адначасова складаную ісціну – што лёс людзей залежыць ад іх саміх. Аднак усе мінулыя 20 гадоў улада, а часткова і некаторымі сваімі дзеяннямі асобныя палітычныя групы, наадварот пераконвалі людзей, што нічога немагчыма змяніць, што ўсё тут настолькі моцна „закатана”, настолькі моцныя рэпрэсіі, настолькі моцна трымаецца гэтая сістэма, што асабісты ўдзел кожнага грамадзяніна не мае сэнсу. Ён усё роўна нічога не зменіць. І нашая задача пераадолець гэтае нявер’е ў сябе. Калі яно будзе пераадолена, тады, канешне, усе магчымасці адкрываюцца. Канешне, пераадолець пасіўнасць будзе вельмі няпроста, вельмі складана. Але гэта нашая задача і мы будзем гэта рабіць.
РР: У такой сітуацыі заклік на плошчу можа зноўку спрацаваць. Калі ёсць вялікая колькасць незадаволеных людзей, то яны пачуюць гэты заклік нават пры поўным маўчанні дзяржаўных сродкаў масавай інфармацыі.
Аляксей Янукевіч: Не, гэта асобная, іншая тэма. Я лічу, што зараз з улікам досведу і 2010 года, і з улікам падзеяў ва Украіне, і таго, як беларусы ўспрымаюць гэтыя падзеі – на жаль, праз прызму ў першую чаргу расейскіх СМІ, магчымыя пратэстныя акцыі калі і могуць адбывацца, то гэта павінна быць сапраўды воляй людзей. То бок тут не вядзецца размова, што апазіцыя выведзе ці не выведзе пратэстуючых. Мы бачым, што ні ў адной краіне апазіцыя не можа вывесці ці не вывесці людзей на пратэст – людзі могуць выйсці альбо не выйсці толькі самі. Верагоднасць таго, што людзі масава выйдуць на такую акцыю ў 2015 годзе, як яно пакуль што ідзе, вельмі малая. Але справы могуць змяняцца, і калі будуць змяняцца, мы павінны быць да гэтага падрыхтаваны.
РР: Калі Вы нагадалі пра фактар Украіны, то трэба нагадаць, што ёсць і перадвыбарчы фактар Расеі. Некаторыя палітолагі лічаць, што Расея зацікаўлена дэстабілізаваць сітуацыю ў Беларусі. Улічвае апазіцыя гэтую небяспеку наўпроставага ўмяшальніцтва Расеі падчас выбараў?
Аляксей Янукевіч: За ўсіх казаць не вазьмуся. Калі казаць пра Партыю БНФ – так, сапраўды, мы разумеем, што ёсць вялікая небяспека, што Расея будзе не толькі імкнуцца скарыстацца дэстабілізацыяй, калі такая ўзнікне, але і сама выступіць яе фактарам у Беларусі, каб у той ці іншай ступені паўтарыць украінскі сцэнарый у нас. Мы ў Партыі БНФ такую небяспеку разумеем. І таму ўсе свае дзеянні мы дакладна плануем. І цягам усяго 2015 года мы іх будзем у першую чаргу, звяраць і ўзважваць, каб любыя нашыя дзеянні не маглі быць скарыстаныя Масквой дзеля ажыццяўлення свайіх уласных сцэнарыяў.
У нас ёсць абсалютна выразнае бачанне, якой павінна быць сістэма ўлады, у якім накірунку павінна развівацца краіна. Простае разгойдванне сітуацыі нам не цікавае. Нам цікавыя змены ў ясным і зразумелым накірунку, каб яны адпавядалі нацыянальным інтарэсам Беларусі.
Генадзь Барбарыч, Беларускае Радыё Рацыя, Менск
