Чаму няма агульнай аналітычнай карціны Беларускай рэвалюцыі 2020 года
Неяк я браў удзел у беларускім культурным мерапрыемстве ў Тбілісі. Сярод іншага быў паказ дакументальнага фільма “Смеласць” Аляксея Палуяна.
Пасля прагляду выступіла адна з арганізатарак з грузінскага боку. Яна сказала: “Цудоўны фільм. Але з яго я так і не зразумела, што адбылося ў вас у 2020 годзе”.
Фільм “Смеласць” аб’ехаў шмат якія краіны, і я ўпэўнены, што паўсюль там іншаземцы задавалі падобнае, што і ў Тбілісі пытанне “Дык, а што ж у вас адбылося?”
Першымі на падзеі жніўня, і далей восені, адгукнуліся паэты, музыканты і мастакі.
Досыць аператыўна стварыў эсэістыку пісьменнік Альгерд Бахарэвіч.
А вось час мастацкай прозы толькі наперадзе. Бо гісторыя Беларускай рэвалюцыі складаецца з бясконцай колькасці фрагментаў.
Сёння самае прымітыўнае, што даводзіцца чуць, гэта фразы, якія пачынаюцца са словаў “трэба было…”
Трэба было каму? Мы бачылі і многія ўдзельнічалі ў цудзе.
У стыхіі.
У Беларусі даўно былі разгромленыя палітычныя і грамадскія рухі.
А штабы кандыдатаў, як мы ўжо ведаем, рыхтаваліся да фармальнага пройгрышу.
Цуд стыхіі – самі, без кіраўнікоў.
Сёння існуе аграмадная колькасць інтэрпрэтацый – колькі беларусаў, столькі і версій.
Што да агульнай карціны ад палітолагаў, тут як з літаратурным раманам – трэба працаваць і працаваць з фрагментамі.
Вось гісторыя перасоўвання менскіх маршаў. А вось выступы ў Жабінцы ці Жыткавічах, у мястэчках, ад якіх ніхто нічога не чакаў.
А што з міліцэйскім афіцэрам, які 10-га жніўня кінуў свой шалом і дубінку на асфальт, развярнуўся і пайшоў па праспекце Пераможцаў у адваротны бок ад разгону?
Ці дакладна былі ўнутры Беларусі расейскія паліцыянты?
Пасля згаданага мною вышэй паказу фільму “Смеласць” у Тбілісі, было абмеркаванне.
Я выказаў версію, у якой перакананы і цяпер: без гераічнага супраціву моладзі ў першыя тры дні не было б пасля і першага масавага выхаду беларусаў 16 жніўня.
На мяне фактычна накінуўся нейкі беларус-эмігрант. Бо я парушыў ягонае ўяўленне пра выключна мірныя пратэсты.
Пазней у дыскусіях у інтэрнэце мне некаторыя казалі пра нязначнасць тых гераічных трох начэй, калі будаваліся барыкады і даваўся адпор лукашыстам у пагонах.
Нават на падобным узроўні няма згоды.
Я мяркую, што 9-12 жніўня мы мусім згадваць тых смелых людзей, якія ўжо ведаючы пра дзікія здзекі над затрыманымі, выходзілі і выходзілі.
9-га жніўня ў чатырох дзясятках гарадоў па ўсім свеце прайшлі акцыі на памяць пра пачатак Беларускай рэвалюцыі.
“Што яны святкуюць?” – спытаўся хтосьці ў Варшаве.
Мой адказ такі – мы і святкуем, і сумуем адначасова. Галоўнае, што мы памятаем і дэманструем намер у момант “Х” прыцягнуць пачатае.
А агульная карціна тчэцца.
Севярын Квяткоўскі, Беларускае Радыё Рацыя
