Пётра Садоўскі: Важны момант і дух падзеі
У Менску прайшлі двухдзённыя пратэсты супраць паглыбленай інтэграцыі Беларусі і Расеі. Былы дэпутат Вярхоўнага Савету XII склікання, амбасадар Беларусі ў Германіі, мовазнаўца Пётра Садоўскі ўсе два дні прыходзіў на гэтыя акцыі. У размове з карэспандэнтам Радыё Рацыя ён падзяліўся ўражаннямі ад гэтых стыхійных мерапрыемстваў, меркаваннямі пра далейшыя стасункі з Расеяй і лёсам незалежнасці.
„Адчуванні ад мітынгаў і дэманстрацыяў у Менску дваістыя. Нітка, якая цягнецца з 22 лістапада з Вільні – гэта дзень пахавання Кастуся Каліноўскага і іншых паўстанцаў, не абарвалася. Але яна вельмі тонкая,” – кажа палітык.
Пётра Садоўскі: Мне шкада, што людзі не адчуваюць у паветры ўсю важнасць, гістарычную важнасць таго, што адбылося ў Вільні. А колькі там было нашых! Я бачыў там, кажучы словамі Сяргея Дубаўца, як беларусы „вільнявалі”. Дубавец такое слова прыдумаў, і яно мне падабаецца. Гэта значыць памятаць гістарычную Вільню, яе брук, імёны тых дзеячаў, якія там жылі, дзеялі, загінулі… І што было пахаванне Каліноўскага, а не перапахаванне. Гэта ўсё павінна быць працягнута. Я кажу, што ўражанне дваістае, але нітка не парвалася, дзякуй Богу.
РР: Але тут людзей, на плошчы ў Менску, калі памятаць пра тыя падзеі, якія могуць нас чакаць, не так шмат. А пытанне пра незалежнасць стаіць востра!
Пётра Садоўскі: Тут колькасць не важная, не трэба падкрэсліваць. Тут важны момант і дух падзеі. Канешне, добра, каб выйшла 10 тысяч. Я казаў і пісаў у „Народнай Волі”, што калі б тут выйшла 10 тысяч, было б для ўсіх добра – і для нас, і для таго самага Лукашэнкі. Ён бы неяк так, адзін на адзін сказаў бы Уладзіміру Уладзіміравічу: „Знаете, вот я же должен тоже вот на этих смотреть „отмор-р-розков”. А их же там 10 тысяч!”. Ён некалі Мядзьведзеву публічна, але не дыпламатычна, сказаў:”Ну конечно, я могу признать и Осетию и Абхазию, но вы мне компенсируйце все те потери, которые мне выставит Запад”. Разумееце, гэта такая вось гульня. І ў гэтым сэнсе трэба ацэніваць усё. Ён балансуе. Калі ён ездзіць у Маскву, ён не толькі едзе, каб выгаварыць нейкія эканамічныя выгоды. Ён едзе па „ярлык” у Масковію. Каб яму далі „ярлык” на наступныя 5 гадоў улады. Гэта ўсё трэба разглядаць на розных роўнях: на дыпламатычным, на эмацыйным, на штодзённым.
РР: І ўсё ж, а што людзі? Тыя, хто не прыйшоў на плошчу, не хочуць незалежнасці, не хочуць як бы распараджацца сабой, сваёй краінай? Цікава зазірнуць у душу беларусу, чаму так?
Пётра Садоўскі: Не трэба ісці ў метафізіку. Ёсць элементарныя рэчы. Страх. Страх страціць працу. Страх страціць месца навучання. Страх страціць нейкую сацыяльную пазіцію. Ну, гэта банальна і гэта самае галоўнае. Ну, а што далей? Арганізацыі фактычна няма, усё стыхійна. Павел Севярынец, дзякуй яму, але ж ён нічога не арганізоўваў. Усё стыхійна, непрадумана, няма сродкаў. Калі выйшлі і ў мікрафон усе спяваюць „Магутны Божа” на плошчы. Але „Магутны Божа” лепш спяваць не на плошчы, а ў зале, у накрахмаленых каўнярах, з урачыстымі прычоскамі. Або ўжо калі на плошчы, так пастаў каля мікрафона саліста з добрым голасам. Хай сабе будзе не лірычны, а нейкі там драматычны барытон. Гэта ўсё такія дробязі. Але гэта арганізацыя, а ўсякая арганізацыя патрабуе грошай і розуму. Ну і яшчэ, паколькі нашыя партыі, групоўкі, грамадскія арганізацыі не ўзніклі знізу, а ўзніклі на нейкую дапамогу збоку, таму няма гуртавання. Кожны трымаецца каля сваёй дзялкі. Гэта базавыя рэчы. Калі мы збіраем грошы праз нейкі краўдфандынг на нейкую кніжку. Мы ведаем, што гэта наша кніжка, мы ні ад кога не залежым. Але калі добры спонсар – дзядзька дае нам грошы, мы ўжо аглядаемся на яго.
РР: Вось вы казалі пра страх… Мне давялося у 1991 годзе, 12 – 13 студзеня быць у Вільні. І я памятаю колькасць людзей, якія выходзілі бараніць і парламент, і радыё з тэлебачаннем, міністэрствы. Па іх у ноч з 12 на 13 стралялі, забівалі. І я тады думаў у тую страшную ноч, – няўжо зноў раніцай людзі выйдуць бараніць незалежнасць, ці пахаваюцца па хатах? Выйшла яшчэ больш, дзясяткі тысячаў былі каля парламенту! А Вы кажаце, страшна, таму што выганяць з працы ці вучобы.
Пётра Садоўскі: Пра гэта ўжо задавалі дзясяткі пытанняў. Літоўцы, як латышы і эстонцы, мелі з 1920 па 1940 год дзяржаўнасць. Яны, так бы мовіць, давяршылі сваю дзяржаўнасць, дафармаваліся як нацыі. У іх была памяць. Гэта быў для іх „час пік”. Я сам выступаў у прамым эфіры ў літоўскім парламенце. Ён быў абкладзены бетоннымі плітамі, мяшкамі з пяском. Хадзілі літоўцы з малакалібернымі вінтоўкамі. А я выступаў у прамым эфіры са зваротам да мясцовых беларусаў… Я гэта бачыў. Але тлумачэнне такое – яны мелі гістарычны час, каб дафармавацца як нацыя. У нас гэтага не было. І да таго ж яшчэ, на наша няшчасце, наша беларуская мова даволі блізкая да расейскай. Гэта асобая гутарка і можна пагутарыць спецыяльна на тэму лінгвістычных прычынаў дэмабілізацыі беларускай нацыі.
РР: Як Вы ацэньваеце тое, што ўсё ж такі ў Сочы Аляксандрам Лукашэнкам і Уладзімірам Пуціным не былі падпісаны ніякія пагадненні па паглыбленні інтэграцыі?
Пётра Садоўскі: Я не магу гэта каментаваць, таму што я не ведаю тэксту. Я трошкі разумею, што такое эканоміка. Я сам некалі быў суаўтарам закону пра замежныя інвестыцыі, калі працаваў у Вярхоўным Савеце.
РР: У інтэрнэце ёсць нейкія, так бы мовіць, „злівы”, што яны планавалі падпісаць. Гэта тычыцца больш цеснай эканамічнай інтэграцыі, стварэння адзінага падатковага і грамадскага кодэксу, частковага аб’яднання банкаўскага нагляду…
Пётра Садоўскі: Не, можаце не працягваць. Я „злівы” не буду каментаваць. Тут трэба браць асобныя пазіцыі. Калі гаварыць пра агульны падатковы кодэкс, трэба ж глядзець, што такое імпарт і што такое экспарт, калі пэўнай тэрыторыі выгадна нешта імпартаваць, а нешта экспартаваць. Трэба вельмі канкрэтна гаварыць па пэўных пазіцыях. Там – мінеральныя ўгнаенні, паслугі, хайтэк і гэтак далей.
РР: Тым не менш, перамовы працягнуцца 20 снежня ў Санкт-Пецярбургу, якраз у дзень чэкіста. Якія намеры Расеі, па вашым меркаванні, толькі эканамічныя пытанні і яна імі абмяжуецца, ці ўсё ж палітычныя, геапалітычныя, ваенныя?
Пётра Садоўскі: Скажу трошкі метафарычна, не каментуючы, бо не ведаю, што ў галаве, так сказаць, у галоўнага чалавека Расеі. Беларусь, як і Украіна, гэта фантомны боль імперыі. Вось Украіна, як нага ці ляжка, адвалілася, і ў Расеі баліць. Беларусь таксама, ну калі не ляжка, дык рука, таксама фантомны боль. І хочацца гэтую частку, руку, вярнуць. А вярнуць як? Лепш за ўсё так званай гібрыднай эканамічнай вайной. Давесці так Беларусь, як у пачатку 90-х, у нас была пятля на шыі. І той самы Лукашэнка, ён, не думаючы пра апошнія перспектывы, ён гэтую пятлю пачаў сцягваць. Мы былі абсалютна зашнураваныя. Калісьці „Радыё Свабода” рабіла інтэрв’ю і пыталася ў нас, чалавек 10-ці, што такое незалежнасць. І Міхаіл Чыгір, былы прэм’ер-міністр, сказаў, што, па яго меркаванні, незалежнасць – гэта самазабеспячэнне. Гэта не зусім так, але ў гэтым ёсць вялізная ісціна.
РР: Усё ж такі, Вы з аптымізмам ці песімізмам глядзіце ў бліжэйшую будучыню. Атрымаецца выстаяць, ці не?
Пётра Садоўскі: Я ўсё ж такі гляджу з аптымізмам. Таму што я не ўяўляю сабе, каб, дапусцім, мае два ўнукі проста зніклі так, каб я ў іх не застаўся, каб яны не былі маім працягам. Не можа згінуць зялёная трава, не можа згінуць неба. Драма, я ўзгадваю старажытную грэцкую драму, драма не тады, калі гіне галоўны герой, а калі гіне хор.
Пётра Садоўскі не верыць ў тое, што гэта шматлюддзе, людзі з сэрдцамі, па яго словах, якія выйшлі на вуліцы Менску, гэты „хор”, могуць проста так знікнуць, ці памяняць свой высокі дух на кілбасу і зніжкі за газ. „Усё ж чалавек жыве духам, а не колькасцю штаноў у гардэробе. У гэтым мой аптымізм,” – кажа Пётр Садоўскі.
Цалкам гутарка ў далучаным файле:
Беларускае Радыё Рацыя, Менск
