Расследаванне: «Асяроддзе Пуціна» вывела з Расеі 2 млрд даляраў
У дакладзе Міжнароднага кансорцыума журналісцкіх расследаванняў (ICIJ), які быў апублікаваны 3 красавіка, сцвярджаецца, што людзі „з блізкага атачэння” прэзідэнта Расеі Уладзіміра Пуціна, перавялі праз афшорныя кампаніі па меншай меры $ 2 млрд.
У распараджэнні ICIJ апынуліся дакументы Панамскай юрыдычнай кампаніі Mossack Fonseca, якая, як сцвярджаюць аўтары расследавання, у шэрагу выпадкаў дапамагала кліентам адмываць грошы, ўхіляцца ад выплаты падаткаў і абыходзіць розныя санкцыі, перадае ВВС.
У дакументах фірмы згадваюцца 72 былых і цяперашніх кіраўніка розных дзяржаў, а таксама многія вядомыя кампаніі і людзі.
Вынікі расследавання ICIJ публікуюць партнёры кансорцыума з шэрагу вядучых сусветных СМІ.
У дакументах згадваюцца чатыры фірмы, якія так ці інакш маюць дачыненне да Расеі – Sonnette Overseas, International Media Overseas, Sunbarn і Sandalwood Continental. Усе гэтыя кампаніі зарэгістраваныя ў афшоры і, як сцвярджаецца, звязаныя з банкам „Расея” і блізкімі знаёмымі расейскага прэзідэнта.
Гэтыя кампаніі ўдзельнічалі ў здзелках, якія эксперты, якія азнаёміліся з дакументамі, лічаць падазронымі. Хоць імя прэзідэнта не фігуруе ні ў адным з дакументаў, дадзеныя паказваюць, што «сябры прэзідэнта» зарабілі мільёны, сцвярджаецца ў расследаванні.
Шлях афшорных ланцужкоў пачынаецца ў Панаме, ідзе праз Расею, Швейцарыю і заканчваецца на Кіпры, піша ICIJ.
Сябар Пуціна
Асаблівая ўвага ў дакументах, на якія спасылаецца ICIJ, нададзена «сябру Пуціна» Сяргею Ралдугіну. Ён назбіраў суму не менш як $ 100 млн, сцвярджаецца ў расследаванні.
На гэтым фота, зробленым у 2009 годзе, за правым плячом Уладзіміра Пуціна – цяперашні мастацкі кіраўнік санкт-пецярбургскага Дома музыкі Сяргей Ралдугін
У адпаведнасці з дакументамі, International Media Overseas і Sonnette Overseas афіцыйна належаць віяланчэлісту Сяргею Ралдугіну. Ён вядомы як сябар дзяцінства Уладзіміра Пуціна і хросны бацька адной з яго дачок. У кнізе пра Пуціна „Ад першай асобы” апісваюцца яго знаёмства з будучым прэзідэнтам і блізкае сяброўства.
Паводле апублікаваных ICIJ дакументах, даход кампаній Ралдугіна ад здзелак, якія эксперты палічылі падазронымі, склаў некалькі мільёнаў даляраў. Тым не менш, у дакументах адной з кампаній, якой валодае музыкант, паказана, што яна заснавана для таго, каб абараніць „асобу і канфідэнцыяльнасць” канчатковага ўладальніка і выгаданабытчыка кампаніі.
Віяланчэліст раней казаў рэпарцёрам, што ён не бізнэсовец. Яго ўцягнутасць ў складаныя афшорныя здзелкі выкліча падазрэнні ў тым, што нехта іншы мог выкарыстаць яго кампаніі для вырашэння сваіх задач.
Перакупка крэдытаў
У пачатку 2011 года кампанія Sandalwood Continental, зарэгістраваная на Брытанскіх Віргінскіх выспах, выдала крэдыт на 200 млн даляраў кампаніі Horwich Trading, зарэгістраванай на Кіпры. На наступны дзень Sandalwood усяго за 1 даляр перадала правы на атрыманне плацяжоў па крэдыце яшчэ адной кампаніі, зарэгістраванай на Брытанскіх Віргінскіх выспах – Ove Financial Corp. У той жа дзень Ove за 1 даляр перадала гэтыя правы Панамскай кампаніі International Media Overseas, афіцыйна якая належыць Сяргею Ралдугіну.
Адны толькі працэнтныя плацяжы па гэтым крэдыце складаюць 8 млн даляраў у год.
Па дадзеных расследавання, Sandalwood Continental заснавана банкам „Расея”, які ўлады ЗША называлі „асабістым банкам для высокапастаўленых расейскіх чыноўнікаў”. Уладальнік кампаніі Sandalwood Continental невядомы.
Гэта толькі адна з здзелак, звязаных з расейскімі кампаніямі, якія выклікалі падазрэнні экспертаў. Усяго ў дакументах Mossack Fonseca прыводзіцца некалькі дзесяткаў такіх здзелак на агульную суму як мінімум 2 млрд даляраў.
На пытанне аб тым, ці ведае ён „палітычна значных асоб”, пры адкрыцці рахунку ў швейцарскім банку Сяргей Ралдугін адказаў адмоўна.
Напрыклад, у 2007 годзе International Media Overseas ўзяла крэдыт на 6 млн даляраў, які быў спісаны за ўсё праз тры месяцы за 1 даляр. Кампанія таксама выступала адным з бакоў у здзелках па гандлі каштоўнымі паперамі, якія прыцягнулі ўвагу экспертаў. International Media Overseas прадавала паперы брокеру, а на наступны дзень пакупала іх па меншай цане.
International Media Overseas зарабляла таксама на здзелках па продажы каштоўных папер, якія разрываліся яшчэ да іх завяршэння. Кампанія ў гэтым выпадку атрымлівала кампенсацыю. Пагадненне аб дамове і яе адмене падпісваліся адначасова.
Рахунак для International Media Overseas Ралдугін адкрыў у адным з швейцарскіх банкаў. У дакументах на адкрыццё рахунку было пытанне аб тым, ці ведае ён „палітычна значных асоб” Ралдугін адказаў адмоўна.
Акцыі КамАЗа і АўтаВАЗа
Яшчэ адна кампанія, звязаная з Расеяй, Sonnette Overseas, паводле дакументаў ICIJ, удзельнічала ў нелагічным пагадненні па куплі акцый аўтамабільнай кампаніі КамАЗ. Па дадзеных ICIJ, кампанія Sonnette ўвайшла ў кансорцыум, які атрымаў апцыён на куплю 27% акцый КамАЗа за 100 тыс. даляраў.
У 2008 годзе Sonnette ўвайшла ў кансорцыум афшорных кампаній, якія атрымалі апцыён (права) на куплю 27% акцый КамАЗа за 100 тысяч даляраў.
Між тым, нямецкая карпарацыя Daimler у тым жа годзе заплаціла за 10% акцый КамАЗа 250 млн долараў. Апцыён пакуль яшчэ не быў рэалізаваны, аднак, паводле дакументаў, ён дае кансорцыуму права голасу на сходзе акцыянераў, а таксама права на атрыманне дывідэндаў.
Іншая кампанія, Sunbarn, увайшла ў лік пяці афшорных кампаній, якія ў 2009 годзе атрымалі апцыён на куплю 20% акцый АўтаВАЗа за 50 тысяч даляраў. Сума выглядае моцна заніжанай – за два гады да гэтага французская кампанія Renault выкупіла 25% акцый АўтаВАЗа за 1 млрд даляраў.
Ўдзел ВТБ і Аркадзя Ратэнберга
Як сцвярджаецца ў дакументах, агучаных ICIJ, кампанія Sandalwood Continental атрымала некалькі крэдытаў у агульнай складанасці на 600 млн даляраў ад „Рускага камерцыйнага банка Кіпра”. У гэты перыяд асноўным уладальнікам банка быў расейскі ВТБ.
Затым гэтыя грошы былі, мяркуючы па дадзеных ICIJ, перададзены іншым афшорных кампаніям. Адна з іх валодае гарналыжным курортам „Ігора”, змешчаным побач з Санкт-Пецярбургам.
Пуцін прысутнічаў на адкрыцці гэтага курорта ў 2006 годзе. У 2013 годзе на гэтым курорце адбылося вяселле Кацярыны Ціханавай – дырэктара фонду „Іннапрактыка”, якую агенцтва Рэйтэр называе малодшай дачкой Уладзіміра Пуціна (расейскі прэзідэнт не пацвярджае роднасную сувязь з Кацярынай Ціханавай, але і не абвяргае).
Кампанія, якая атрымала грошы, цяпер часткова належыць найбуйнейшаму акцыянеру банка „Расея” Юрыю Кавальчуку, якога назвалі адным з „касіраў” Пуціна, у той момант, калі ўрад ЗША ўключыў яго ў санкцыйны спіс.
Адвакат Кавальчука заявіў, што ён не разумее, чаму яго кліенту задаюць пытанні, калі ўся інфармацыя аб банку „Расея”, якая падлягае абавязковаму абнародаванню, знаходзіцца ў адкрытым доступе.
Кампанія Sunbarn атрымала некалькі крэдытаў на 231 млн даляраў ад кампаній, звязаных з бізнэсмэнам Аркадзем Ратэнбергам, які таксама з’яўляецца старым сябрам Пуціна. Сведчанняў таго, што кампанія выплаціла доўг, няма. Незадоўга да выдачы крэдыту „Стройгазмантаж” Ратэнберга выйграла буйны тэндэр на будаўніцтва газаправода „Паўднёвы паток”.
„Інфармацыйная атака”
Яшчэ за тыдзень да выхаду праграмы ў свет прэс-сакратар прэзідэнта Расеі Дзмітрый Пяскоў папярэдзіў пра тое, што ў СМІ нібыта рыхтуецца інфармацыйная атака на Пуціна і яго асяроддзе.
„Натуральна, як вы можаце здагадацца, гаворка ідзе пра Пуціна асабіста, гаворка ідзе пра спробы дабрацца да яго сям’і інфармацыйна, гаворка ідзе пра сяброў дзяцінства Пуціна, аб бізнесоўцах, сярод якіх Кавальчук, Ротенберг і іншыя, гаворка ідзе пра нейкія афшорных кампаніях , пра вялікую колькасць бізнесменаў, якіх ён і ў вочы не бачыў „, – заявіў Пяскоў.
Некаторыя расійскія дэпутаты, каментуючы матэрыялы ICIJ яшчэ да іх публікацыі, заявілі, што бачаць у іх спробы дэстабілізаваць Расею, аслабіць яе пазіцыі ў свеце. А ў партыі „Адзіная Расея” звязалі публікацыю гэтых матэрыялаў з надыходзячымі парламенцкімі выбарамі.
Кліенты ў вышэйшых колах
У апублікаваных у нядзелю матэрыялах ICIJ таксама згадваюцца афшорныя рахункі, звязаныя з кіраўнікамі іншых дзяржаў ці з іх сем’ямі, а таксама з вядучымі бізнесоўцамі, спартоўцамі і знакамітасцямі.
У прыватнасці, гаворыцца аб здзелках, праведзеных у інтарэсах:
прэзідэнта Украіны Пятра Парашэнкі, цяпер нябожчыка бацькі прэм’ер-міністра Вялікабрытаніі Дэвіда Кэмерана членаў Палітбюро ЦК Камуністычнай партыі Кітая, прэм’ер-міністра Ісландыі Сігмюндзюра Давіда Гюннлёйгсана, дзяцей прэзідэнта Азербайджана Ільхама Аліева, сына былога прэзідэнта Егіпта Хосні Мубарака, дзяцей прэм’ер-міністра Пакістана Наваза Шарыфа, чыноўнікаў ФІФА, футбаліста Ліянэля Месі.
На OCCRP апублікаваныя матэрыялы, акрамя іншых, датычна трох украінцаў – прэзідэнта Пятра Парашэнкі, экс-прэм’ера Паўла Лазарэнкі і ўладальніка газеты Kyiv Post Махамада Захура – брытанскага бізнэсоўца, які жыве і вядзе бізнэс ва Украіне.
У матэрыяле пра Захура паказваецца, што ён – „адзін з двух дзесяткаў чалавек, звязаных з Украінай, чые імёны фігуруюць у велізарным масіве дакументаў з офіса кампаніі Mossack Fonseca & Co”. Пакуль што асобная інфармацыя аб астатніх украінцах акрамя названых не апублікаваная.
У артыкуле пра Захура апісваюцца падзеі 1990-х гадоў, звязаныя з газавай карупцыяй. У гэтай справе таксама фігуравалі былы прэм’ер Павел Лазарэнка і будучы – Юлія Цімашэнка, а таксама кампанія „Адзіныя энергетычныя сістэмы Украіны” – ЕЭСУ.
„За час расследавання пракуратура сабрала амаль 11 тысяч тамоў з матэрыяламі, уключаючы сотні фінансавых, банкаўскіх дакументаў, справаздач экспертаў, заключэнняў аўдытарскіх і падатковых праверак. Аднак за мінулыя гады ў залежнасці ад палітычнай сітуацыі ва Украіне справу то зачынялі, то адкрывалі зноў. У апошні раз яе спынілі 28 лютага 2014 года”, – сказана ў артыкуле.
Прадстаўнікі кампаніі Mossak Fonseca заявілі журналістам ICIJ, што не парушаюць ніякіх законаў.
Многія з кліентаў кампаніі, з якімі звязаліся журналісты-следчыя, адкінулі абвінавачванні ў свой адрас. У прыватнасці, прадстаўнікі прэзідэнта Украіны Пятра Парашэнкі заявілі, што афшор яму быў патрэбны для таго, каб правесці перадпродажную рэструктурызацыю кандытарскага бізнесу.
Некаторыя іншыя кліенты Mossak Fonseca палічылі за лепшае не адказваць на пытанні ICIJ.
Што такое ICIJ?
Міжнародны кансорцыум журналістаў-следчых быў створаны ў ЗША ў 1997 годзе. З ім супрацоўнічаюць больш за 190 рэпарцёраў з 65 краін свету.
Матэрыялы ICIJ публікуюцца ў СМІ-партнёрах кансорцыума, сярод якіх – вядучыя сусветныя медыя-арганізацыі, у тым ліку Бі-бі-сі.
У мінулым ICIJ публікаваў расследавання аб сакрэтных рахунках у швейцарскіх банках, пра тое, як найбуйнейшыя сусветныя кампаніі сыходзяць ад падаткаў, выкарыстоўваючы заканадаўства Люксембурга.
ICIJ праводзіць не толькі фінансавыя расследавання. На сайце арганізацыі таксама апублікаваныя матэрыялы пра тое, як тытунёвыя кампаніі лабіруюць ўрады краін, якія развіваюцца, аб драпежніцкім і незаконным рыбалоўстве ў глабальных маштабах, артыкулы на іншыя тэмы.
