Станіслаў Шушкевіч: Мы выратавалі СССР ад грамадзянскай вайны
Былы старшыня Вярхоўнага Савета Беларусі Станіслаў Шушкевіч распавёў пра тое, што адбывалася роўна 25 гадоў таму.
21 снежня 1991 году кіраўнікі 11 былых савецкіх рэспублік у Алма-Аце прынялі Дэкларацыю аб утварэнні Садружнасці незалежных дзяржаваў і канстатавалі спыненне існавання СССР. Такім чынам падпісаныя раней Белавежскія пагадненні былі пацверджаныя фактычна. Да Беларусі, Расеі і Украіны далучыліся іншыя былыя савецкія рэспублікі – за выключэннем Грузіі, Латвіі, Літвы і Эстоніі.
Станіслаў Шушкевіч: Гэта быў гістарычны дзень, бо да Беларусі, Украіны і Расеі далучыліся яшчэ 8 рэспублік. Назарбаеў спачатку казаў, што ён не хацеў падпісваць дакумент, але пазней заспяваў па-іншаму – маўляў, хацеў не проста далучыцца да Садружнасці, а быць і адным з яе аўтараў. І нават мемарыяльная дошка сёння ёсць на доме, дзе падпісвалася Дэкларацыя, якая інфармуе, што 21 снежня стварылася СНД. А ўвесь свет лічыць, што гэта адбылося 8 снежня.
РР: Якую ролю адыграла Садружнасць у гісторыі?
Станіслаў Шушкевіч: Яна зрабіла сваю справу. Хаця, калі ў 1996 годзе цэнтр СНД перанеслі з Менска ў Маскву, то ўсё ізноў пачало збірацца ў адзін цэнтр, а галоўнай фігурай стала Расея. А спачатку, па Белавежскаму пагадненню, каардынацыйны цэнтр СНД быў прызначаны ў Менску. У Садружнасці многія працавалі па-савецку, але тое, што развод рэспублік адбыўся мірна, гэта вялікая заслуга СНД. Падчас нядаўняй паездкі ў ЗША, якая была прымеркавана да юбілею падпісання Белавежскіх пагадненняў, многія эксперты ва ўніверсітэтах адназначна казалі – гэта прадухіліла грамадзянскую вайну ў Савецкім Саюзе.
РР: Магло быць паўтарэнне “югаслаўскага сцэнару”?
Станіслаў Шушкевіч: Безумоўна, бо рэальна пагражаў цяжкі распад імперыі. Улічваючы тое, што ў многіх рэспубліках быў ядзерны патэнцыял, справа магла закончыцца самай сапраўднай катастрофай. І я вам скажу, што мы дзейнічалі насуперак Бушу, насуперак Мітэрану, насуперак Тэтчэр… Яны ўсе казалі, што не трэба ніякага сепаратызму. Але мы ўсё зрабілі вельмі акуратна, і сёння цывілізаваны свет адэкватна ўспрымае тое, што зроблена.
Кастусь Заблоцкі, Беларускае Радыё Рацыя
