Уладзімір Барадач: Жорсткі час зрабіў з нас зомбі
«Зомбі краіны саветаў» — літаратурны аўтабіяграфічны дэбют былога кіраўніка брыгады спецназа, палкоўніка Уладзіміра Барадача пабачыў свет. Сам аўтар задумаў цэлы шэраг кніг. Першая з іх распавядае пра вайну ў Афганістане, сакрэтныя місіі Савецкага саюзу, палітычна матываваныя знікненні ў сучаснай Беларусі.
“Гэтая кніга пачалася ад майго «афганскага дзённіка»,” – адзначыў у гутарцы са Змітром Косціным Уладзімір Барадач.
Уладзімір Барадач: Калі я цягам 2 гадоў браў удзел у баявых дзеяннях у Афганістане, я вёў дзённік. Змяняў, канешне ж, прозвішчы ў ім, бо тады патрэбна была канспірацыя – усё кантралявалася.
Мае ўспаміны, пададзеныя крыху па-мастацку, змяшчаюцца ў гэтай кнізе. Я хацеў напісаць яе яшчэ раней, але не было магчымасці. Некаторыя фактары падштурхнулі мяне да гэтага менавіта цяпер. Перадусім гэта кнігі, якія пісаў Чаргінец. Яго кнігі пра вайну немагчыма чытаць. І ён зараз старшыня Саюзу пісьменнікаў.
Я прайшоў гэту вайну ад капітана. Я быў у войсках спецназа. Я адзін, і ў мяне перакладчык. А часам перакладчыка не было. І гэта зусім іншая катэгорыя людзей.
Шмат кніг пра вайну ёсць і ў Алексіевіч. Гэта мужная, таленавітая, паважаная мной жанчына, з вельмі моцнай пазіцыяй. Але я вырашыў напісаць кнігу і пра вайну, і пра сучаснасць; кнігу, якая раскрывае сутнасць таго савецкага чалавека, а адначасова і постсавецкага, бо наша свядомасць не змянілася. Яна сядзяць у нас вельмі глыбока. Гэта свядомасць раба. Гэта свядомасць ахвяры, якая можа памерці па загадзе злачынцы, але пры гэтым ніколі не аспрэчыць і не задасць пытанняў уладзе, якая пхне гэтую ахвяру, а пасля і яе сыноў у бой. Пра гэта будзе мой першы том.
Другі том – “Кантрольны стрэл у галаву”. Яго трэба крыху дапрацаваць.
Я хацеў дапамагчы маладому пакаленню, давесці да іх, што людзі ва ўзросце 18-30 гадоў – гэта расходны матэрыял. Мы заўсёды лічылі сябе героямі, ішлі на кулямёты, гублялі сяброў. Але калі я наведваў сваіх сяброў, сем’і загінулых, якія жывуць у нястачы, – вось тады надыходзіла прасвятленне. І калі маладое пакаленне, твая замена, ідзе па лесе, забівае тваіх сяброў, і ты таксама ў спісе смяротнікаў, і яны ідуць на цябе, то ўзнікае пытанне: “Чаму?” Бо сістэма працуе так! Адно пакаленне забівае другое. А пасля новае пакаленне, якое выжывае ў гэтых умовах, усведамляе, што і гэты злачынны шлях таксама іх забівае. Гэта вынік таго жорсткага часу, які зрабіў з нас зомбі. Адсюль і назва кнігі.
Ну, і апошняй кропляй, якая падштурхнула мяне да напісання кнігі, стаў кіраўнік нашай краіны Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка. Ён сказаў, што даўно ў нас не было Талстога, Дастаеўскага, Чарнышэўскага. І я вырашыў запоўніць гэты прабел (смяецца).
РР: Адразу пасля заканчэння Афганскай вайны праўда выходзіла. Алексіевіч выдала тады “Цынкавых хлопчыкаў”. Але праз нейкі час пачынаюць зноў міфалагізаваць гэту вайну: не так ужо і страшна было, выконвалі абавязак перад краінай. Але ж насамрэч злачынцы кідалі маладых хлопцаў на смерць.
Уладзімір Барадач: Самае страшнае, што гэтая вайна паўтараецца і тут, між намі. Мы, украінцы, беларусы, расейцы, – тыя, хто служыў у спецназе, лепшыя людзі. І зараз нас проста заматалі, абакралі і звялі лоб у лоб. Нашы дзеці забіваюць адзін аднаго. Але забіваюць не па ўласным жаданні. Нейкія звар’яцелыя людзі, злодзеі пачынаюць войны. Вайна стала цяпер для ўлады на постсавецкай прасторы прыкрыццём сваіх памылак. І часта гэта робіцца з перавядзенне свядомасці і ўвагі людзей у іншы бок, на іншыя рэчы. Напрыклад, гісторыя пра згвалтаваную 90-гадовую жанчыну ці ўкрыжаванага хлопчыка. Нічога такога не было! Гэта хлусня, якая ліецца для дурных людзей, для беспрацоўных мужыкоў, каб выклікаць у іх нянавісць і даць у рукі зброю. А пасля ўсе свае памылкі, якія былі цягам 20 гадоў, змыць крывёй сваіх людзей.
Сёння ў Расеі я маю больш сяброў, чым ва Украіне. Але менавіта ўкраінцы першыя падняліся з каленяў і хочуць выйсці з рабства. Яны жадаюць самі кіраваць сваёй краінай. Таму гэтая кніга вельмі карысная для салдат, перадусім для моладзі. Бо я не хачу, каб яны паўтарылі наш шлях.
Многія людзі, якія забівалі маіх сяброў, у тым ліку Захаранку і Ганчара, забівалі без суда і следства, а пасля закопвалі ў лесе, выконвалі загады, – сёння проста сядзяць у турме, схаваныя там, як у сейфе, каб нікуды не сышла інфармацыя. Аднак нічога не бывае патаемным…
Я лічу, што гэтая кніга своечасовая. Гэта філасофія нашага мінулага жыцця, якая на постсавецкай прасторы працягвае бытаваць.
РР: Вялікая частка, вядома, прысвечана часам Савецкага саюзу. Аднак пасля ёсць пераход на незалежную Беларусь. І тут вы зноў нагадваеце пра гісторыю, якую, на жаль, наша грамадства пачынае забываць. Гэта гісторыя знікнення беларускіх палітыкаў. Іх фотаздымкамі аздоблена гэтая кніга. Таксама ёсць адзін цікавы фотаздымак: на ім маладыя людзі стаяць каля БТР-а. Хто гэта?
Уладзімір Барадач: Гэта хлопцы з брыгады Паўлючэнкі, спецназ МУС. Яны бралі ўдзел у ліквідацыі “воров в законе”, палітычных апанентаў. У адной сітуацыі яны нават спрабавалі мяне ліквідаваць. Выпадкова між намі сталі аўтаматчыкі. Мы не дайшлі адзін да аднаго 10 крокаў.
Фактычна гэта працяг пра героя, які прайшоў праз усё: праз вайну за ўладу і мару, праз гатоўнасць загінуць у кожнай кропцы свету за інтарэсы краіны. Аднак у нас размытае паняцце інтарэсаў краіны (Радзімы) і людзей. Радзіма пачынаецца з сям’і. Але калі сям’я жыве нікчэмна, зводзіць канцы з канцамі, дык якая Радзіма? Вы пра што?.. Я не кажу, што трэба ўсім заплаціць. Але нельга з людзей рабіць быдла, рабоў.
Гэта і рэальны шлях-працяг таго, што становіцца з людзьмі, на якіх надыходзіць прасвятленне. Яны ўрэшце ідуць у палітыку, пачынаюць задаваць пытанні. Гэта Лебедзь, Рохлін, Квачкоў у Расеі. Яны патрыёты, а пра іх ніхто не ўспамінае. Спецназаўцы, генералы плачуць і пускаюць слюні, але ніколі яны не маюць смеласці разам сабрацца, напісаць Пуціну ліст, запытацца, чаму той жа Квачкоў – камандзір іх брыгады – сядзіць у турме, ваяваўшы ў Афганістане, стаяўшы на лязе нажа.
Мы ідзем не тым шляхам. Алігархі абакралі нас, нашу краіну. А хтосьці сабраўся і напісаў хаця б той жа ліст?
Я ведаю, што ў нас ёсць Саюз афіцэраў у Менску. Яны вырашылі напісаць ліст кіраўніку нашай краіны і запытаць, ці можа Барадач вярнуцца назад. Я не супраць. Але ж трэба запытацца, ці можна?.. Будзе яму штосьці ці не?..
Паважаць можна ворага, нават дыктатара, але не нейкіх пацукоў, дробных людзішак, якія хаваюцца за вялікім словам, а насамрэч няздольныя на мужчынскі ўчынак, папросту баяцца.
РР: Дзе патэнцыйныя чытачы могуць знайсці вашу кнігу?
Уладзімір Барадач: Пакуль гэта першы крок – рэкламны варыянт. Таму выйшла яна невялікім накладам – 3000 асобнікаў. Гэта падарункавы варыянт. Праз 2 тыдні яна з’явіцца на amazon.com і будзе даступная для ўсіх.
Рэдка хтосьці з салдатаў піша кнігі: альбо не дажывае, альбо не хапае часу напісаць, бо трэба на кавалак хлеба зарабіць. А пасля яшчэ і псіхалогія раба пачынае спрацоўваць: “А што ж гэта я напішу?..” Гэтага пісаць нельга, гэтага таксама нельга. Можна толькі хваліць, заклікаць зноў да смерці, бо я таксама марыў памерці, каб пасля вуліцу ў вёсцы назвалі маім імем, каб стаяў абеліск, прыходзілі маладыя і казалі, што тут пахаваны іх зямляк. Але гэта вяло б да таго, што зноў жа тыя маладыя ўступалі на мой шлях, але яны б не напісалі кнігу. Там ёсць сітуацыя: герой – гэта самая ўдалая ахвяра вайны. “Герояў” даюць і распаўсюджваюць дзеля таго, каб быў узор, прыклад, каб з’яўляліся новыя і ішлі па іх жа слядах. Але ж бяруць прыклад дзясяткі тысяч, а пасля робяць героя-ўзбека, героя-беларуса, героя-расейца, героя-ўкраінца. Таму гэта адзін са спосабаў прапаганды.
«Зомбі краіны саветаў» выйшла 3-тысячным падарунковым накладам. У сярэдзіне месяца кніга будзе змешчана для продажу праз інтэрнэт-краму amazon.com. Уладзімір Барадач таксама рыхтуе другі том, які будзе прысвечаны палітычнаму жыццю сучаснай Беларусі і Усходняй Еўропы.
Гутарыў Зміцер Косцін, Беларускае Радыё Рацыя
Глядзіце таксама
