На ўліку КДБ
Кожны грамадзянін СССР ад самога нараджэння трапляў на нейкі ўлік. Спярша – па месцы прапіскі, потым – па месцы вучобы, потым – у складзе піянерскай арганізацыі. Камсамол, прафкам, спарткам, добраахвотная народная дружына, АСАВІЯХІМ, ваенкамат, асобы аддзел Савецкай арміі… Яшчэ быў улік у партыйнай арганізацыі для членаў КПСС і ўлік у міліцыі для правапарушальнікаў.
Але ж самым страшным было патрапіць у поле зроку савецкіх спецслужбаў. Такі ўлік за сталінскімі часамі мог скончыцца ў лепшым разе турэмным тэрмінам, а ў горшым – расстрэлам.
Цяпер архівы савецкіх спецслужбаў адкрытыя для вывучэння ва Украіне. У гэтых архівах – тысячы справаў і на нашых землякоў.
Чытаем, слухаем і ўражваемся…
Уладзіслаў Ахроменка
Справа 1939 г. «Садыст з Беластока. Як катавалі ў НКВД»
таму
10 красавіка 1939 года ў СССР здарылася падзея тэктанічных маштабаў: арышт сталінскага наркома Мікалая Яжова.
Справа 1937 г. «Варажба на картах як антысавецкая агітацыя»
таму
За сталінскім часам нагодай для арышту магло стаць усё, што заўгодна.
“Беларусы Падляшша – нямецка-польскія шкоднікі”. Справа 1941 г.
таму
У 1939 годзе ў новаствораная Беластоцкай вобласці БССР пачалося “савецкае будаўніцтва”.
„Атаманы ўкраінска-беларускага сумежжа”. Справа 1921 г.
таму
Яшчэ ў васьмідзесятыя гады на поўдні Гомельшчыны была папулярная прымаўка:…
Справа 1981 г. “Палітычныя даносы эпохі развітога сацыялізму”
таму
11 сакавіка 1980 года ва Упраўленне КГБ Чарнігаўскай вобласці з вуснай заявай прыйшоў Мірон Якаўлевіч Кальчынскі, доктар чарнігаўскага скурна-венерычнага дыспансеру…
Справа 1938 г. “Лейтэнант Дзяржаўнай бяспекі: алкаголік, дэбашыр, юрлівец, крадун…”
таму
З савецкіх часоў у свядомасці людзей настойліва культываваўся вобраз савецкага чакіста, як чалавека “з чыстымі рукамі, гарачым сэрцам і халоднай галавою”.
Справа 1937 г. “Я, польскі шпіён…”
таму
Ці не самым папулярным крымінальным артыкулам у 1937-39 гадах было “шпегунства”.
Справа 1944 г. “Фашысцкі грузчык”
таму
У “памагатыя фашыстаў” маглі запісаць амаль кожнага, хто пабываў “пад немцамі”…
Справа 1930 г. «Індывідуальны прадпрымальнік як вораг народа»
таму
Для Савецкай улады індывідуальныя прадпрымальнікі былі амаль такімі ж ворагамі, як эсэры, трацкісты, бухарынцы ды іншыя контррэвалюцыянеры.
Справа 1938 г. Гомельская “ДНР” 1919 года
таму
Спярша пагромнікі забівалі толькі яўрэяў, а потым – усіх, каго бачылі на вуліцах.