Львоўскі журналіст: У беларускай культуры шмат нам роднага
У “рэйтынгу міжнародных сімпатый украінскага народа” беларусы разам з палякамі падзяляюць першае-другое месца. Паводле апошняй сацыялагічнай апытанкі, беларусам горача сімпатызуе каля 21% украінцаў. Беларускія музыкі традыцыйна збіраюць ва Украіне аншлагі, беларускія літаратары рэгулярна выступаюць у Кіеве, Львове, Тэрнопалі і іншых украінскіх гарадах. Шмат беларусаў брала ўдзел у Антытэрарыстычнай аперацыі, пра што ўкраінскія патрыёты заўсёды памятаюць.
Але ці добра мы насамрэч ведаем адзін аднаго? Якое можа быць далейшае развіццё ўкраінска-беларускіх кантактаў? Што можа стаяць за правакацыйнымі заявамі ўкраінскіх радыкалаў пра нібыта “украінскі горад Берасце”?
Наш украінскі карэспандэнт Марцін Война пагутарыў з львоўскім журналістам Сяргеем Лашчанкам, беларусафілам, які ў сталым узросце самастойна вывучыў нашу мову.
Сяргей Лашчанка: Карані мае з Чарнігаўскай вобласці, Шчорсаўскі раён. Адтуль паходзяць і тата, і маці. Калі яны скончылі расейскую філалогію, іх размеркавалі ў Кіеўскую вобласць, прытым працавалі яны ў тым жа самым раёне, дзе і Уладзімір Караткевіч. Думаю, што яны тамака і сустракаліся, бо ўсе настаўнікі адзін аднаго ведалі. Праўда, ад бацькоў пра Уладзіміра Караткевіча я нічога не чуў. А вось у дачкі нашай настаўніцы хіміі я бачыў фотаздымак маладога Уладзіміра Караткевіча. 1955 год, вёска Лесавічы Тарашчанскага раёна Кіеўскай вобласці… Самаідэнтыфікуюся я ўкраінцам, бо паўднёвая Кіеўшчына, дзе я выхоўваўся – больш украінская за Чарнігаўшчыну. А сантымент да Беларусі ёсць і ў мяне, і ў роднага брата, і ў дваюроднага брата. Бо гэта, пэўна, і паходжанне… Памятаю, калі мы ўпершыню пачулі “Песняроў”, то адразу пабачылі, што гэта нешта сваё. Амаль усе песні ведалі спачатку “Песняроў”, потым шукалі, ці ёсць у “Верасоў” і “Сяброў” што падобнае… З гэтага і пачалося захапленне беларускай мовай. А потым… Калісь я працаваў у Ровенскай вобласці, і запыталася: “А што прывезьці – можа, якога дэфіцыта?” Я папрасіў беларускіх кніжак. Прывезла яна мне тады Алеся Ставера і яшчэ аднаго паэта кніжку, ужо не згадаю, каго менавіта. Вось так я і стаў вучыць беларускую мову.
РР: А якая мова ў Шчорсаўскім раёне Чарнігаўскай вобласці, адкуль вы паходзіце?
Сяргей Лашчанка: Украінская мова з беларускімі ўплывамі – менавіта наша мясцовасць. Але на паўночны захад Шчорскаўскага раёна мова больш беларуская. Памятаю, хавалі мы цётку са Шчорсаўскага раёна, то на пахаванні была жанчына, якая гаварыла беларускай. Брат дапусціў, што яна з Гараднянскага раёна Чарнігаўшчыны, бо там куды больш беларускай мовы. А цётка кажа: я, маўляў, таксама са Шчорсаўскага раёна, толькі з поўначы, па той бок ракі Сноў, бліжэй да Беларусі. А там амаль чыстая беларуская мова. Калі людзі з вёсак Тур’я, Іванаўка ехалі паступаць у Сумскі педагагічны інстытут, ім заўсёды казалі: “Вы ж беларусы… ну якія з вас украінцы?!” Калі б у нас у Чарнігаве, у Кіеве, у Львове былі б такія ўкраінска-беларускія суполкі, было б непагана. Я лістуюся ў сацыяльных сетках з беларусамі, і бачу, якія цяпер інтэнсіўныя кантакты. Украінцы вучаць беларускую мову, беларусы – украінскую. У беларусаў на старонках у сацыяльных сетках – украінскія сцягі, вершы ўкраінскіх паэтаў, здымкі з зоны Антытэрарыстычнай аперацыі… Увогуле, цікаўнасць беларусаў да Украіны вельмі вялікая, як і цікаўнасць ўкраінцаў да вашай краіны. У годы незалежнасці тут недапрацавалі ні мы, ні вы. Можна было зрабіць значна больш.
РР: Вы цяпер жывяцё ў Львове. Ці ёсць тамака беларускія суполкі?
Сяргей Лашчанка: Калісьці давялося кантактаваць з такой суполкай. Але ж людзі тамака былі зарыентаваныя на Лукашэнку: людзі збіраліся і настальгавалі, як добра ім жылося за савецкім часам. Так, гэта былі беларусы, але з моцным савецкім уплывам…
РР: Так званыя “саўкі”?
Сяргей Лашчанка: Так, “саўкі”. Яны не надта кантактавалі з украінцамі, а замкнуліся ў расейскамоўным асяродку. Мяне ўвогуле туды запрасілі чамусь з расейскага культурнага таварыства: маўляў, у нас беларусы ёсць! Падыходжу да такога беларуса, і я, украінец, звяртаюся да яго беларускай, а ён мне: «Да зачем ты так, да мы все братья, да давай на общепонятном!..»
РР: Раней беларуска-украінскія адносіны можна было схарэктызаваць, як нейтральныя. У нечым мы адзін адному падабаліся, у нечым – не надта. Пасля анэксіі Крыма і Антытэрарыстычнай аперацыі шмат што змянілася. Што менавіта?
Сяргей Лашчанка: Мы ўсе сталі лепш разумець Расею – зразумелі, нарэшце, што гэта за “сястра”. Мы, украінцы, вельмі баімся, што ад Беларусі могуць адкалоць які кавалак вашай тэрыторыі. Раней я не верыў у такую магчымасць. Цяпер баюся, што могуць нешта і адкусіць – выключна для “унутранага расейскага спажывання”, для прапагандысцкіх мэтаў. А вярнуць будзе цяжка, на гады расцягнуцца можа! Як у нас з Крымам і Данбасам… А ў Беларусі, дзе ўсё нацыянальнае свядома вынішчаецца і дзе ўсе патрыятычныя сілы раз’яднаныя, гэта будзе яшчэ цяжэй.
РР: Дарэчы, пра кавалкі тэрыторый. Апошнім часам у сацыяльных сетках украінскія радыкалы пашыраюць інфармацыю, што наша Берасцейшчына – “акупаваная беларусамі тэрыторыя, якую трэба аддаць Украіне”. Праўда, пры гэтым не паведамляецца – як, калі і пры якіх абставінах тая Берасцейшчына беларусамі была акупаваная. Ёсць радыкалы і з беларускага боку, якія лічаць, што трэба адкалоць ад Украіны поўнач Чарнігаўшчыны на карысць Беларусі…
Сяргей Лашчанка: Безумоўна, гэта правакацыя. Што значыцца “аддаваць”? Мы ж не рускія!
РР: То бок, атрымліваецца той жа “Крым наш”?
Сяргей Лашчанка: Так! Колькі я ведаю людзей з той жа Берасцейшчыны – дык яны самаідэнтыфікуюцца ўкраінцамі, але беларускую мову ўсё адно ведаюць лепш! Украінцы так не думаюць. Там павінна быць пляцоўка не для варажнечы, а для ўкраінска-беларускіх культурных кантактаў!
РР: Але ж колькі беларускіх гаворак на Чарнігаўшчыне?! Але тое, што гэта Украіна, нават і не мусі абмяркоўвацца! Хай тут будзе і беларуская царква, і беларуская школа, і беларускія суполкі, але ж яны, безумоўна, будуць праўкраінскімі, а не прарасейскімі.
Сяргей Лашчанка: Мы – братнія славянскія народы. У нас вельмі блізкія мовы. У нас агульныя карані – і Кіеўская Русь, і Вялікае Княства Літоўскае. Так што беларусафільства ва Украіне мае развівацца…
РР: Як і ўкраінафільства ў Беларусі…
Сяргей Лашчанка: …толькі трэба, каб улада ваша ў Менску была больш беларускай. Тады шмат чаго можна было б зрабіць.
Беларусы ва Украіне – трэці па колькасці этнас пасля ўкраінцаў і расейцаў. Большасць этнічных беларусаў жыве ва ўкраінска-беларускім сумежжы: у Чарнігаўскай і Ровенскай абласцях, прытым дзе-нідзе ў Чарнігаўскай вобласці беларусаў і пагэтуль называюць “ліцьвінамі”.
Марцін Война, Беларускае Радыё Рацыя
Глядзіце таксама
