Дзідгорскі манумент: месца, дзе вырашалася гісторыя Грузіі
Некалькі дзён назад мне ўдалося трапіць на месца дзе ў ХІІ стагоддзі вырашалася гісторыя Грузіі. Дзідгорскі манумент, які паўстаў на месцы Дзідгорскай бітвы.
Дзідгоры – гэта сімвал воінскай годнасці, мужнасці і рыцарскага служэння Радзіме. Менавіта тут адбылася Дзідгорская бітва, якая паклала канец панавання туркаў-сельджукаў у Грузіі і стала першай прыступкай да ўваходжання сярэднявечнай Грузіі ў свой залаты век. Цяпер на месцы бітвы размешчаны Мемарыял бітвы, узведзены ў 1976 годзе па праекце вядомага грузінскага скульптара Мераба Бердзенішвілі. Ён з’яўляецца аўтарам шматлікіх вядомых скульптур, у тым ліку «Музы», побач з тбіліскай Філармоніяй і комплексу «Алгеці» побач з Марнэвулі.
Манумент уяўляе сабою цэнтральную стэлу, размешчаную на вяршыні ўзгорка з прыступкамі, вакол якой размешчаны мячы ўваткнутыя ў зямлю як крыжы над магіламі абаронцаў Айчыны. Далей вакол дамінанты размешчаны бронзавыя абстрактныя статуі, якія надаюць прасторы вакол стэлы адмысловую атмасферу.
У Грузіі склалася адмысловая гістарычная традыцыя святкаваць 12 жніўня – менавіта дзень гэтай бітвы, свята называецца Дзідгароба. Падчас свята тут праходзіць цырымонія ўзнагароджання грузінскіх вайскоўцаў медалём „Крыж Дзідгоры” за праяўленую мужнасць і выратаванне жыццяў паплечнікаў. Якраз у гэты дзень на пляцоўках вакол мемарыяла праводзяцца тэматычныя канцэрты і ладзяцца спартыўныя спаборніцтвы.
Сама Дзідгорская бітва адбылася 12 жніўня 1121 года. У Грузіі яе лічаць самай вялікай бітвай у гісторыі дзяржавы.
Пад час гэтай бітвы туркі пацярпелі ў гэтай бітве поўную паразу, а Грузія зрабіла апошні крок да аб’яднання краіны. Героем гэтай бітвы, яго натхняльнікам і бліскучым стратэгам стаў напэўна самы ўшанаваны нашчадкамі грузінскі цар – Давід IV Агмашэнебелі (Будаўнік). Каранаваўшыся на царства ў 16-гадовым узросце гэты вялікі грузінскі цар з дынастыі Баграціёнаў, нягледзячы на юны ўзрост здолеў аб’яднаць і падпарадкаваць сваёй уладзе разрозненыя грузінскія княствы, а бітва пад Дзідгоры стала вырашальным стратэгічным ходам, які дазволіў вызваліць Тбілісі.
Трэба адзначыць, што ў гэтай бітве Давід IV перамог не толькі сілай, але таксама розумам і палітычнай праніклівасцю. Сілы былі настолькі няроўныя, што зыход бою быў прадказальны.
Супраць 250 тысяч турак стаяла 40 тысяч ваяроў цара Давіда, 15 тысяч кіпчакоў-наймітаў (полаўцы), якіх ён запрасіў на службу, раздаўшы іх сем’ям зямельныя ўгоддзі. Ды і ў жонкі ён загадзя ўзяў адну з дачок кіпчацкага хана па імі Гурандухт, умацаваўшы, такім чынам, які складваецца вайсковы звяз. Акрамя таго, у войску Давіда знаходзілася каля ста добра ўзброеных крыжакоў з Еўропы, якіх даслаў на дапамогу Іерусалімскі кароль Болдуін II. У вырашальны момант бітвы яны адыгралі важную ролю. Стратэгія складалася ў наступным. Спачатку туркі апынуліся ў цясніне паміж цяснін, іх войска расцягнулася на многія кіламетры. Затым да турак былі пасланы „дыверсанты”, якія першыя атакавалі ворага. Адбіваючыся, яны адступілі на тыя пазіцыі, дзе іх чакалі крыжакі, а з процілеглага боку з-за ўзгорка падаспелі ваяры цара Давіда IV. Такім чынам, туркі ўпалі ў паніку, не змаглі скарыстацца колькаснай перавагай і былі поўнасцю разбіты. Пры распрацоўцы стратэгіі бітвы грузіны пісьменна ўлічылі асаблівасці рэльефу, і ўжылі ваенную хітрасць. Усё гэта разам узятае, дазваляе да гэтага часу вывучаць падзеі пад Дыдгоры ў сучасных ваенных Акадэміях, як цудоўны прыклад ваеннага мастацтва.
Цяпер на месцы гэтай бітвы знаходзіцца самы вядомы манумент вайсковай славы ў Грузіі. На маю думку ён вельмі падобны на манумент на месцы Грунвальдскай бітвы.
Спадзяюся, што я патраплю сюды на гэтае месцы ў жніўні, калі можна будзе ўбачыць бадай самае вялікае вайсковае свята мужнасці грузін.
Сяргей Апановіч, Беларускае Радыё Рацыя, Дзідгоры, Грузія
