Справы 1937-1938 г. “Леў Давыдавіч Троцкі, агент гестапа”, альбо Сумяшчэнне несумяшчальнага



Багата спраў часоў Вялікага Тэрору ўражваюць найперш абсурднасцю абвінавачванняў. Эстонска-іранскі шпегун, які атрымаў заданне забіць таварыша Варашылава ў глухой вёсцы. Амаль сляпы інвалід Першай сусветнай, які па начах пісаў каліграфічным почыркам ўлёткі супраць калектывізацыі. І нават вядзьмарка, якая сурочыла калгаснае кіраўніцтва з відавочна антысавецкімі мэтамі.

Акрамя цэлага корпусу цалкам абсурдных крымінальных спраў, у архівах былога КГБ ёсць і не менш абсурдныя загады, цыркуляры, распараджэнні і іншыя дырэктывы, паводле якіх падобныя справы фальшаваліся. Дырэктывы спускаліся з Лубянкі ў рэспубліканскія структуры НКВД, адтуль – у абласныя, адтуль – у раённыя. А ўжо тэрытарыяльныя органы на месцах вырашалі, колькі людзей па такіх справах арыштаваць, колькі з іх пасадзіць, а колькі і ўвогуле расстраляць…

* * *

У трыццатых гадах у савецкім фальклоры быў такі выраз: “Брэша, як Троцкі!”  Выраз гэты дакладна ілюструе антытрацкісцкую істэрыю, разгорнутую ў тагачасным савецкім грамадстве. Леў Давыдавіч Троцкі, найбліжэйшы саратнік Уладзіміра Ілліча Леніна, адзін з правадыроў Кастрычніцкай рэвалюцыі і стваральнік Чырвонай арміі, проста не падзяліў уладу з таварышам Сталіным, і быў абвешчаны гэткім савецкім увасабленнем д’ябла.

Для завершанасці вобраза д’яблу Троцкаму бракавала рагоў і капытоў. Рогі і капыты былі ў іншых д’яблаў – германскіх нацыстаў, якіх у СССР упарта блыталі з італійскімі фашыстамі і называлі адпаведна.

Так савецкая прапаганда, а за ёй і савецкая Дзяржбяспека вырашылі сумясціць два ў адным: “нямецкіх фашыстаў” і “міжнародных трацкістаў”.

 

НКВД СССР

ГЛАВНОЕ УПРАВЛЕНИЕ ГОСУДАРСТВЕННОЙ БЕЗОПАСНОСТИ

СТРОГО СЕКРЕТНО

 

ДИРЕКТИВНОЕ ПИСЬМО

о террористической, диверсионной и шпионской деятельности немецких троцкистов, проводимой по заданиям гестапо на территории Союза ССР

Февраль 1937 г., Москва

 

ВСЕМ НАЧАЛЬНИКАМ НКВД КРАЕВ И ОБЛАСТЕЙ И НАРКОМВНУДЕЛАМ РЕСПУБЛИК

 

В 1934, 1935 и особенно в 1936 г. ликвидирован ряд троцкистских террористических организаций и групп, состоящих из германских политических эмигрантов и членов КПГ*

Материалы следствия и агентурные данные со всей очевидностью свидетельствуют о том, что немецкие троцкисты ведут активную террористическую, диверсионную и шпионскую работу на нашей территории.

(…)

Руководство антисоветской деятельностью немецких троцкистов осуществляется Троцким, причем наиболее важными направлениями этой деятельности были:

а) переброска террористов в СССР;

б) создание законсперированных троцкистских кадров внутри КПГ, используемых интенсивно и в настоящее время для переброски террористической агентуры на нашу территорию

(…)

—–

* Камуністычная партыя Германіі

 

У лютым 1937 года, то бок на момант з’яўлення “дырэктыўнага ліста”, вораг прагрэсіўнага чалавецтва і тэрарыст Троцкі жыў у Мексіцы, пра што на Лубянцы выдатна ведалі. А нямецкія камуністы ў абсалютнае большасці сядзелі ў канцлагеры Дахаў, і толькі адзінкі здолелі ўцячы ў СССР.

Але ў тым жа дакуменце чытаем:

(…)

Оседание немецких политических эмигрантов, приезды интуристов и различных иностранных делегаций, приезды иностранных специалистов, техников были использованы и широко используются в настоящее время для насаждения террористической и диверсионной агентуры (…)

Значительное количество участников вскрытых террористических организаций являются прямыми агентами Гестапо, завербованными еще во время их пребывания в Германии. Именно эта агентура Гестапо играла и играет в большинстве случаев руководящую роль в организациях немецких троцкистов.

(…)

Вымалёўваецца абсалютна фантасмагарычнай карціна. Яўрэй Леў Давыдавіч Троцкі, ідэйны агент гестапа, з далёкае Мексікі накіроўвае ў СССР сваіх прыхільнікаў з нямецкіх камуністаў, абсалютная большасць якіх ці загінула ў нацысцкіх концлагерах, ці яшчэ там сядзіць. Камуністы-трацкісты цэлымі дэлігацыямі прыбываюць з Дахаў у СССР, пераходзяць дзяржаўную мяжу пад выглядам палітычных эмігрантаў, а таксама запрашаюцца савецкім урадам у якасці спецыялістаў і тэхнікаў. Пасля чаго неадкладна ствараюць тэрарыстычныя і дыверсійныя арганізацыі і ўсяляк шкодзяць савецкае ўладзе.

Чэкісты неадкладна перайшлі да рэпрэсій, якія тычыліся не толькі нямецкіх камуністаў – уцекачоў ад Гітлера, але і ўсіх, хто быў запісаны немцам ці нарадзіўся ў Нямеччыне.

Тычылася гэта і Беларусі, дзе этнічныя немцы жылі здавён.

Вось вынятка з тыповай крымінальнай справы.

 

ИЗ ПРОТОКОЛА ДОПРОСА

Шиле Эрнест Христофорович, 1874 г. р., до ареста работал учителем немецкого языка 5 средней школы и спичечного техникума гор. Ново-Борисова (…)

От 26 февраля 1938 г., гор. Н-Борисов, БССР

 

(…)

ВОПРОС: Какие задания шпионско-вредительского порядка Вы получили при Вашей вербовке?

ОТВЕТ: Будучи завербован в шпионско-вредительскую организацию в пользу Германии в 1921 году, я (…) получил следующие задания:

а) Собирать сведения о рабочих и служащих на всех предприятиях Городка и в особенности на бывш. Механическом заводе. 

б) при всяком удобном случае стараться заниматься вредительством.

в) заниматься подбором лиц для вербовки их на шпионско-вредительскую работу

У выніку немец з Нова-Барысава Эрнэст Шыле быў вызнаны агентам Троцкага, які выконваў шпегунска-дыверсійныя заданні гестапа. Як і яшчэ тысячы немцаў, а таксама тых, каму непашчасціла нарадзіцца ў Нямеччыне ці мець там сваякоў.

Напрыканцы пяцідзесятых большасць тых людей рэбелітвалі. Але ані ў КГБ, ані ў пракуратуры чамусь не задаліся пытаннямі пра відавочную абсурднасць абвінавачванняў, якія спалучалі цалкам неспалучальныя рэчы.

* * *

У наступная перадачы я раскажу пра карказломныя прыгоды аднаго высокапастаўленага чэкіста, які акурат абсурдныя абвінавачванні і прыдумляў.

Уладзіслаў Ахроменка, Беларускае Радыё Рацыя, архіў Службы Бяспекі Украіны

Радыё Рацыя дзякуе Цэнтральнаму Галіноваму Архіву СБ Украіны, г. Кіеў, за прадстаўленыя матэрыялы, архіўную справу Фонд 9,  адзінка захавання 2, а таксама Архіву СБ Украіны ў Чарнігаўскай вобласці за прадстаўленыя матэрыялы, архіўная справа “П-7495”