Нягледзячы на тое, што рэжым вышпурнуў чатыры гады таму з Беларусі праваабарончы цэнтр «Вясна», праваабаронцы працягваюць абараняць людзей, правы якіх парушаюцца гэтым рэжымам, хаця рабіць гэта стала складаней.
Пра тое, як працуюць вясноўцы на гэтай цяжкай ніве, мы паразмаўлялі з Госцем Рацыі праваабаронцам з Воршы, які жыве за мяжой, Ігарам Казмерчакам:
РР: Чаму вы вырашылі абараняць правы чалавека і як доўга вы гэтым займаецеся?
Ігар Казмерчак: Насамрэч адбылося гэта дастаткова выпадкова. Гэта не нейкая цікавая гісторыя. Мяне запрасілі ў «Вясну». З той пары я і працую. Але ўнутранае пакліканне, канешне, таксама ёсць. Сама гісторыя правоў чалавека бярэ выток з пачатку ХХ стагоддзя, калі аказалася, што дзяржава можа быць не інструментам дапамогі чалавеку, а ўвогуле пагрозай для чалавека. Сталінскія рэпрэсіі, гітлераўскія расстрэлы, генацыды – адтуль бярэ свой пачатак ідэя правоў чалавека. І ў нашай дзяржаве, дзе ёсць відавочная дыктатура, дзе ёсць палітычна-матываваныя прысуды і ўвогуле несправядлівасць у дачыненні да чалавека з боку дзяржавы, гэтае пытанне вельмі актуальнае. Ёсць што абараняць, ёсць чым займацца.
РР: Вы самі падвяргаліся рэпрэсіям у Беларусі і цяпер, калі вы знаходзіцеся ў замежжы?
Ігар Казмерчак: Так, у Беларусі я двойчы сядзеў. Адзін раз па адміністрацыйнай справе, а другі раз – такая прафілактычная была ў мяне пасадка па падазрэнні ў здзяйсненні крымінальнай справы.
РР: І колькі вы сядзелі?
Ігар Казмерчак: У 2006 годзе я пяць сутак адсядзеў. І 2021 годзе я трое сутак па падазрэнні ў крымінальным злачынстве. Пры гэтым мне толкам так і не змаглі патлумачыць у чым мяне падазраюць. То бок фармальна патлумачылі, але без падрабязнасцяў. Мне падаецца, што там і следчы не разумеў да канца за што мяне пасадзілі. Акрамя гэтага ў сярэднім раз на пяць гадоў на мяне заводзілі розныя крымінальныя справы, якія, праўда, развальваліся, але спробы такія былі. А ўжо пасля 20-га года гэтыя крымінальныя справы ўжо пайшлі патокам. На сённяшні дзень я не ведаю, колькі на мне крымінальных справаў, я проста перастаў іх лічыць.
РР: Вы з’ехалі з краіны з рознымі перашкодамі і цяжкасцямі. Ці далі вам спакойна выехаць?
Ігар Казмерчак: Атрымалася так, што дзяржава закрыла маю грамадскую арганізацыю, дзяржава закрыла фактычна мой бізнес, і я аказаўся аж занадта свабодным, мне не трэба было шукаць сродкі на арэнду офісаў і г.д. І я вырашыў скарыстацца магчымасцю, што я нарэшце свабодны і ні да чаго не прывязаны, што мне кожны месяц не трэба нешта рабіць. Мяне запрасілі на рэабілітацыйную праграму ва Украіну. Я туды паехаў. Добра правабіў час, але як раз у гэты час да мяне прыйшлі міліцыянты дадому. Я зразумеў, што яны прыйшлі не проста «цыгарэтку стрэльнуць», або не проста пацікавіцца як мае справы. І вось тады, фактычна знаходзячыся ў адпачынку, я зразумеў, што вяртацца было б проста не рацыянальна, не разумна, і я застаўся спачатку ва Украіне, а потым пераехаў у Літву.
РР: Ці шмат рэпрэсій здарылася ў Воршы, дзе вы непасрэдна абаранялі людзей?
Ігар Казмерчак: Адносна іншых беларускіх рэгіёнаў Воршы пашанцавала. У Воршы адбылося не шмат рэпрэсіяў. Я не скажу лічбу, гэта трэба сесці і падлічваць. Але і сказаць, што зусім нікога не закранула, канешне, таксама не скажаш. Дзесьці былі меншыя тэрміны, дзесьці менш жорстка арыштоўвалі людзей, агульная колькасць меншая, чым у сярэднім па краіне, але зусім рэпрэсіі нас не абмінулі таксама.
Цалкам размова:
Беларускае Радыё Рацыя
