Міжнародны камітэт па расследаванні катаванняў у Беларусі прадставіў новыя доказы сістэмных катаванняў і жорсткага абыходжання – даследаванне, якое раскрывае асобы супрацоўнікаў ГУБАЗіКа, адказных за рэпрэсіі і гвалт супраць мірных грамадзян.
Чаму гэта важна?
Беларусь застаецца адной з нямногіх краінаў у Еўропе, дзе сілавікі, датычныя да катаванняў і рэпрэсіяў, працягваюць дзейнічаць беспакарана. Міжнародныя праваабарончыя арганізацыі і журналісты неаднаразова фіксавалі парушэнні, але нам удалося ўстанавіць канкрэтныя асобы тых, хто стаіць за гвалтам.
Наша мэта – дэананімізаваць злачынцаў у пагонах, датычных да катаванняў і жорсткага абыходжання, перадаць іх дадзеныя ў органы правасуддзя і дамагчыся справядлівасці.
ГУБАЗіК – інструмент рэпрэсій
У аснову нашага даследавання леглі сведчанні пацярпелых, якія падвяргаліся збіванням, прыніжэнням, прымусовым прызнанням і іншым формам гвалту з боку супрацоўнікаў ГУБАЗіКа, пачынаючы з 2020 года.
Праваабаронцы сабралі пацверджаныя дадзеныя трох сілавікоў, датычных да катаванняў, уключаючы іх імёны, пасады і юрыдычную ацэнку іх злачынстваў.
Гэта сведчыць пра тое, што ГУБАЗіК, афіцыйна названы Галоўным упраўленнем па барацьбе з арганізаванай злачыннасцю і карупцыяй, ператварыўся ў карную структуру, якая ўжывае гвалт супраць уласнага народу.
Мы ведаем злачынцаў па імёнах
Праваабаронцы Міжнароднага камітэту па расследаванні катаванняў у Беларусі сабралі сведчанні дзясяткаў пацярпелых. У выніку карпатлівай працы атрымалася не толькі сабраць доказы катаванняў і жорсткага абыходжання з мірнымі пратэстоўцамі, але і ідэнтыфікаваць некалькі супрацоўнікаў, непасрэдна датычных да гэтых злачынстваў.
Мы ведаем, хто яны. Мы ведаем, што яны рабілі. І гэта:
- Аляксандр Алёкса – намеснік начальніка 3-га ўпраўлення, арганізатар катаванняў, фабрыкацый крымінальных спраў і рэпрэсіўных акцый супраць пратэстоўцаў.
- Валерый Высоцкі – старшы аператыўнік, датычны да жорсткіх катаванняў, у тым ліку з пагрозамі сэксуалізаванага гвалту.
- Іван Тарасік – намеснік начальніка 1-га аддзела, удзельнік стварэння «пакаянных відэа» і шантажу сем’яў затрыманых.
З сведчанняў пацярпелых:
«…Яны нас душылі, нацягвалі пакет на галаву, білі па жываце, прымушалі стаяць на каленях. Пагражалі згвалтаваннем дубінкай. Высоцкі смяяўся і казаў: “Цяпер ты разумееш, што такое страх?”»
«Я адмовіўся падпісваць фальшывыя прызнанні. Тады Алёкса загадаў біць мяне электрашокерам. Калі я губляў прытомнасць, мяне аблівалі халоднай вадой і працягвалі катаванні».
«Ён сказаў, што калі я не падпішу паказанні, ён “асабіста прасочыць”, каб мяне больш ніхто не ўбачыў».
Юрыдычная ацэнка злачынстваў
На падставе аналізу сведчанняў пацярпелых і нормаў міжнароднага права, дзеянні супрацоўнікаў ГУБАЗіКа могуць быць кваліфікаваныя як:
- Катаванні – парушэнне міжнароднага права (Канвенцыя ААН супраць катаванняў).
- Запалохванні і фабрыкацыя крымінальных справаў – падпадаюць пад артыкулы Крымінальнага кодэкса Беларусі.
- Злачынствы супраць чалавечнасці – могуць быць разгледжаны ў рамках універсальнай юрысдыкцыі.
Нягледзячы на тое, што Беларусь не з’яўляецца ўдзельніцай Рымскага статута, злачынствы супраць чалавечнасці могуць расследавацца ў рамках універсальнай юрысдыкцыі. Шэраг еўрапейскіх краінаў, уключаючы Літву, Польшчу і Германію, ужо прымяняюць гэты механізм да беларускіх сілавікоў.
Гэта толькі пачатак
Першыя тры фігуранты расследавання – толькі пачатак. Праваабаронцы працягваюць працу, каб выявіць новыя асобы супрацоўнікаў ГУБАЗіКа, датычных да катаванняў і гвалту супраць нязгодных з палітыкай Лукашэнкі.
