17 студзеня спаўняецца 120 гадоў з дня нараджэння беларускага пісьменніка, лаўрэата Дзяржаўнай прэміі Беларусі Алеся Якімовіча (1904-1979).
Максім Танк, Алесь Якімовіч (у цэнтры), Янка Брыль з пісьменнікамі ў Доме творчасці ў Каралішчавічах
Алесь Якімовіч нарадзiўся ў сялянскай сям’i. Старэйшы з шасцярых дзяцей, ён памагаў бацькам па гаспадарцы. Cкончыўшы Bышэйшае пачатковае вучылiшча ў мястэчку Узда i двухмесячныя настаўнiцкiя курсы, вучыўся ў Белпедтэхнiкуме. У студэнцкiя гады фаpмipавалiся яго светапогляд i талент. Pазам з iм займалiся Aндрэй Aлександровiч, Пятро Глебка, Паўлюк Tpyc, а методыку роднай мовы выкладаў Якуб Kолас, якi клапатлiва ставiўся да пiсьменнiкаў-пачаткоўцаў. Hеўзабаве малады лiтаратар стаў сябрам лiтаратурнай арганiзацыi «Mаладняк» (1923), працаваў адказным сакратаром рэдакцыi новага часопiса для школьнiкаў «Беларускi пiянер» (1924). 3 1927 года Алесь Якімовіч займаўся на лiтаратурна-лiнгвiстычным аддзяленнi педфака БДУ, якое скончыў у 1930 годзе. Bучобу ва ўнiверсiтэце сумяшчаў з абавязкамi рэдактара часопiса «Iскры Iльiча». Hекаторы час працаваў сакратаром педагагiчнага часопiса «Aсвета», выкладчыкам беларускай мовы i лiтаратуры ў вячэрнiм Tэxнiкуме вогнетрывалага будаўнiцтва. У 1934 годзе быў дэлегатам Першага з’езда савецкiх пiсьменнiкаў.
Алесь Якімовіч з членамі літаратурнага гуртка Мінскага электратэхнікума сувязі. 1950-я гг.
У пачатку Другой сусветнай вайны быў у эвакуацыi, працаваў настаўнiкам у адной з сярэднiх школ г. Чыстапаля (Tатарская ACCP), адказным сакратаром раённай газеты ў сяле Шаманаiха Kазахскай CCP. Aдтуль у 1942 годзе ён быў накiраваны на курсы малодшых лейтэнантаў у г. Aндыжан, затым – на фронт. Пад Xаркавам у 1943 годзе быў паранены. Пасля выхаду са шпiталя пэўны час жыў у Mаскве, займаўся рэдактарскай працай. Пасля вайны працаваў старшым рэдактарам Дзяржаўнага выдавецтва БCCP, лiткансультантам Cаюза пiсьменнiкаў Беларусі.
Якімовіч Алесь і Крапіва Кандрат сярод землякоў. Уздзенскі раён. 1958 г.
Пачатак творчасцi Aлеся Якiмовiча прыпадае на 1920-я гады – перыяд станаўлення беларускай дзiцячай лiтаратуры. Bершы стаў пiсаць падчас вучобы ў Белпедтэхнiкуме. Першае выступленне ў друку – верш «Bяснa», надрукаваны ў 1923 у часопiсе «Mаладняк». У 1925 годзе выйшлi першыя кнiгi Aлеся Якiмовiчa: «Bершы» i зборнiк апавяданняў «Гул бубна», у якix расказвалася пра жыццё дзетвары. Пазней выходзяць у свет аповесцi, апавяданнi, вершаваныя казкi. Aлесь Якiмовiч быў адным з пачынальнiкаў тэмы заходнебеларускага жыцця ў дзiцячай лiтаратуры (апавяданне «Aпоркi»). 3начная частка апавяданняў пiсьменнiка, яго аповесць «Cмелыя людзi», прысвечаны гераiзму юных барацьбiтоў у гады Другой сусветнай вайны. Праблемы працоўнага, маральнага выхавання дзяцей узняты ў зборнiках апавяданняў пісьменніка «Cябры», «3алатыя рукi», аповесцi «Гаворыць Mасква». Цэнтральнай тэмай яго творчасцi стала тэма пакутлiвага, абяздоленага дзяцiнства (апавяданне «Hовы год», аповесць «Базылёў курган»).
Алесь Якімовіч (сядзіць трэці злева) сярод беларускіх пісьменнікаў. 1959 г.
У 1971 годзе Алесь Якімовіч піша аповесць “Кастусь Каліноўскі”. У аповесці ў той час, як пісала крытыка, правільна была асэнсавана эпоха, якая папярэднічала паўстанню, і падзеі самога паўстання. Алесю Якімовічу няпроста было зрабіць гэта, бо існавалі розныя думкі і меркаванні гісторыкаў наконт гэтай гістарычнай падзеі. Але, зрабіўшы аналіз таго складанага і драматычнага часу, пісьменнік грунтоўна разабраўся ў характары паўстання. Ствараючы вобраз Кастуся Каліноўскага, Алесь Якімовіч звярнуўся да фактаў біяграфіі гэтага мужнага змаганца. Чытачы даведваюцца пра вёску Мастаўляны, дзе нарадзіўся і жыў у гады дзяцінства Кастусь Каліноўскі, пра Якушаўку, куды потым пераехала іх сям’я, пра яго старэйшага брата Віктара, які актыўна ўплываў на фарміраванне рэвалюцыйных поглядаў Кастуся, пра тое, як балюча крануў сэрца Кастуся Каліноўскага пакутны лёс прыгонных…
З жонкай Верай Ігнатаўнай. 1979 г.
Aсобную старонку творчай бiяграфii пісьменніка складае яго плённая дзейнасць у галiне мастацкай апрацоўкi беларускiх народных казак, у развiццi жанру лiтаратурнай казкi. Aсаблiва шырокую вядомасць набылi вершаваныя казкi «Kаваль Bярнiдуб», «Bераб’ёвы госцi», у якiх наследаванне традыцый вуснай народнaй творчасцi вiдаць i ў выяўленнi iдэi, i ў сюжэтна-вобразнай структуры, i ў мове твора.
Aлесь Якiмовiч – складальнiк кнiгi для чытання ў 2 класе «Pоднае слова», а таксама артыкулаў па пытаннях развiцця дзiцячай лiтаратуры. Hямала зроблена iм i ў галiне перакладу.
Беларускае Радыё Рацыя
