16 лістапада спаўняецца 110 гадоў з дня нараджэння беларускага літаратара і перакладчыка Язэпа Семяжона (1914-1990).
Нарадзіўся Язэп Семяжон у вёсцы Пятровічы Ігуменскага павета Менскай губерні (цяпер Смалявіцкі раён) у сям’і лесніка. Пасля заканчэння Смілавіцкай сярэдняй школы працаваў рахункаводам у калгасе “Перамога”. У 1931 годзе юнак паступіў на драматургічныя курсы ў Менску, і праз некаторы час стаў акцёрам Трэцяга беларускага дзяржаўнага тэатра (БДТ-3). Быў знаёмы з акцёрам, рэжысёрам і драматургам Уладзіславам Галубком, напісаў пра яго шчырыя ўспаміны.
Язэп Семяжон
У 1934–1938 гадах Язэп Семяжон вучыўся ў Менскім дзяржаўным педагагічным інстытуце. Але далейшы свой лёс ён звязаў з ваеннай справай: быў курсантам афіцэрскай школы ў Маскве, камандзірам узвода разведвальнага палка. Ваяваў на савецка-фінляндскай вайне, дзе атрымаў раненне. На Заходнім фронце ў 1942–1945 гадах быў ваенным перакладчыкам, меў баявыя ўзнагароды. Пасля вайны працаваў перакладчыкам у Беларускай ваеннай акрузе. З 1953 года Язэп Семяжон выкладаў замежныя мовы ў Менскім ваенным вучылішчы, потым у Беларускім дзяржаўным універсітэце, адначасова працаваў у рэдакцыі часопіса “Беларусь”.
Язэп Семяжон з партфелем сваіх перакладаў
Першы вершаваны твор Язэп Семяжона “Ударная камсамолак” пад псеўданімам “Яз. Азім” быў надрукаваны ў 1931 годзе ў шаснаццатым нумары часопіса “Беларуская работніца і сялянка”.
Большую частку спадчыны Язэпа Семяжона складаюць пераклады з заходне-еўрапейскіх моў (творы Брэхта, Гейнэ, Дантэ, Аліг’еры, Радары, Пецёфі) і іншых. Аднак найбольш вялікую каштоўнасць уяўляюць пераклады з англійскай мовы творы Байрана, Блейка, Уітмена, Кітса. Асаблівае значэнне мела ўзнаўленне паэзіі Роберта Бёрнса (песні, вершы, эпіграмы) і драматургіі Уільяма Шэкспіра (камедыі “Утаймаванне наравістай”, “Дванаццатая ноч, альбо Чаго пажадаеце”, трагедыя “Кароль Лір”).
Іосіф Чарняўскі (справа) і Язэп Семяжон. Вясна 1945 года. Усходняя Прусія
Значнае месца ў дзейнасці Язэпа Семяжона займалі пераклады твораў рускіх, украінскіх і польскіх пісьменнікаў. Шмат увагі аддаў пісьменнік перакладам паэтычных твораў Адама Міцкевіча. Дзякуючы яго намаганям па-беларуску загучалі вершы і санеты славутага паэта, паэма “Пан Тадэвуш”. Сапраўднай падзеяй культурнага жыцця Беларусі стаў пераклад лацінамоўнай паэмы Міколы Гусоўскага “Песня пра зубра”, за што перакладчык атрымаў Дзяржаўную прэмію Беларусі імя Янкі Купалы ў 1982 годзе.
Сапраўды ўражвае колькасць замежных аўтараў, творы якіх былі перакладзены Язэпам Семяжонам. Толькі ў зборнік “Сем цудаў свету” (1977) увайшлі творы 69 паэтаў, якія пісалі на 13 мовах. Трэба адзначыць, што ўсе яго пераклады адзначаюцца дакладным адлюстраваннем сэнсава-вобразнай структуры арыгінала, умелым выкарыстаннем скарбаў роднай мовы.
Беларускае Радыё Рацыя
