Адзін творца разгублена кажа, што не падтрымалі яго праект, другі, трэці… Хто не ведаў, ва ўсе стагоддзі канцэптуальнае мастацтва было датацыйным. Не ведалі б мы сёння Мікеланджала, калі б не спонсарскія заказы трымальнікаў улады часу жыцця мастака. Можна таксама казаць пра самаакупнае камерцыйнае мастацтва, але для такога патрэбны вольны рынак.
У лукашэнкаўскай Беларусі які-ніякі рынак захоўваецца. Калі мастакі могуць рабіць штосьці для інтэр’ераў, музыканты «лабаць» у рэстарацыях, то пісьменнікі могуць ствараць, напрыклад, дыпломныя работы ў некалькіх галінах навукаў.
Больш за тое, застаюцца яшчэ магчымасці для фінансавай падтрымкі з-за мяжы для людзей унутры Беларусі. І вось тут пытанне – навошта?
Да 2020 году падтрымка культурных працэсаў наўпрост звязвалася з развіццём грамадства. То бок, новая выдадзеная кніга – гэта не толькі тэкст на паперы пад вокладкай. Гэта яшчэ прэзентацыі, збор людзей у адным месцы – дыскусіі.
З уласнага досведу скажу, што рэдка дыскусіі абмяжоўваюцца выключна зместам кнігі. Так ці інакш яны датычаць вострых пытанняў рэальнасці за вакном.
Сёння клерк у той ці іншай фундацыі разважае: а як мне адсправаздачыцца перад кіраўніцтвам па тэме Беларусі? Што там могуць зрабіць тыя паўпадпольныя кватэрнікі, якія засталіся ў якасці пляцовак для свабодных дыскусій?
Добра калі ў кіраўніцтва фундацыі ёсць стратэгічнае мысленне, у тым ліку адносна будучыні Расеі, Крамля ў ёй і лукашыстаў пры Крамлі. У тым ліку разуменне, што хай сабе цяпер Беларусь існуе ў дэ-факта акупаваным стане, людзі са сваім светаглядам, прадэманстраваным у 2020 годзе, збольшага застаюцца ў Беларусі. І варта іх падтрымліваць, бо маятнік рана ці позна пойдзе ў адваротны бок.
З беларусамі за мяжой у прынцыпе новая сітуацыя. Абапіраюся на ўласны досвед у Польшчы. Тут простыя палякі да канца не разумеюць што за беларусы едуць у Польшчу апошнія тры гады. Часта думаюць, што выключна па грошы. Не ведаючы, што ў Беларусь беларус мог зарабляць болей, чым цяпер у вымушанай эміграцыі. Што справа ў геапалітыцы.
Клерк у фундацыі таксама не да канца разумее што да чаго. Напрыклад, які сэнс падтрымліваць беларускую культуру за мяжой? Чым гэта дапаможа справе дэмакратыі, калі беларусы і так у дэмакратычных краінах.
Людзі творчасці хоць і не на 100%, але вельмі моцна звязаныя са сваёй краінай. Гэта акурат тыя людзі, шмат хто з якіх вернецца адбудоўваць Новую Беларусь.
Севярын Квяткоўскі, Беларускае Радыё Рацыя
