Ой ляцелі гусі ў бок Беларусі

Із­ноў па­цяг­ну­ла мя­не ў бок лі­та­ра­ту­ры — ду­хоў­на і лі­та­раль­на фі­зіч­на. А ўсё дзя­ку­ю­чы прай­шоў­ша­му ў днях 16-18 са­ка­ві­ка ў Віль­ні, згод­на з за­яў­кай ар­га­ні­за­та­раў, ХІІ Між­на­род­на­га па­э­тыч­на­га фе­сты­ва­лю імя Мі­ха­ся Страль­цо­ва «Вер­шы на ас­фаль­це» за­па­чат­ка­ва­на­га ў 2012 го­дзе Са­ю­зам бе­ла­ру­скіх пісь­мен­ні­каў і Бе­ла­ру­скім ПЭН-цэн­т­рам. Сё­ле­та фе­сты­валь ар­га­ні­зоў­ваў­ся Між­на­род­ным са­ю­зам бе­ла­ру­скіх пісь­мен­ні­каў у пар­т­нёр­стве са Швед­скім са­ю­зам пісь­мен­ні­каў, Гё­тэ-Ін­сты­ту­там у вы­гнан­ні, Праг­рам­най ра­дай тыд­нё­ві­ка бе­ла­ру­саў Поль­ш­чы «Ні­ва» і Бе­ла­ру­скім ПЭ­Нам. Пар­т­нёр­ства на­шай рэ­дак­цыі ў та­кой ша­ноў­най кам­па­ніі ўсе­бе­ла­ру­ска­га лі­та­ра­тур­на­га чы­тан­ня і слу­хан­ня бы­ло для нас не абы-якім го­на­рам, та­му «ніў­скае» бра­цтва ў асо­бах Ган­ны Кан­д­ра­цюк-Свя­руб­скай, Ан­д­рэя Сце­па­ню­ка і ні­жэй­пад­пі­са­на­га 16 лю­та­га, у пят­ні­цу з ра­ні­цы па­да­ло­ся ў бок Віль­ні. Ме­на­ві­та Ган­на і Ан­д­рэй вы­сту­па­лі ў пра­гра­ме гэ­тай па­дзеі са сва­ёй твор­час­цю і спра­ві­лі­ся про­ста вы­дат­на!

Тут яш­чэ па­дзя­ка для Ан­д­рэя, які ім­па­зан­т­на і ла­гі­стыч­на да­клад­на за­вёз нас ту­ды і на­зад на сва­ёй ма­шы­не. А да­ро­га, асаб­лі­ва на­зад, бы­ла вель­мі цяж­кай з‑за над­вор’я, якое на­га­да­ла нам пра іс­на­ван­не яш­чэ зі­мо­вых нес­па­дзя­ва­нак. Да­рэ­чы, ві­лен­скі лан­д­шафт і клі­мат бы­лі на­шмат ха­лад­ней­шы­мі ад на­ша­га пад­ляш­ска­га ма­це­ры­ка. Дзе­ля гэ­та­га адзін толь­кі пры­клад: на на­ша здзіў­лен­не во­зе­ры бы­лі яш­чэ пак­ры­тыя тоў­стым лё­дам, на якіх ры­ба­чы­лі дзя­сят­кі ама­та­раў та­ко­га ві­ду ад­па­чын­ку і фі­ла­соф­ска­га спа­кою. А ў Тро­ках то нам і кры­ху мо­ву за­ня­ло, ка­лі та­маш­нім во­зе­рам лю­дзі ка­ры­ста­лі­ся як мар­ш­рут­най да­ро­гай, каб не ра­біць кру­га­ля з ад­на­го бе­ра­га на дру­гі. Але на гэ­тым за­вяр­шаю свае ме­тэ­а­ра­ла­гіч­ныя на­зі­ран­ні (ха­ця бы­ло б іх да­стат­ко­ва не толь­кі на адзін фе­лье­тон), і вяр­та­ю­ся да лі­та­ра­тур­на­га пуль­су па­ез­д­кі.

З дру­го­га бо­ку вяс­на лу­на­ла ўжо у па­вет­ры ра­зам з клю­ча­мі гу­сей, што з крык­лі­вай ра­дас­цю вяр­та­лі­ся ў бок Бе­ла­ру­сі, апа­вяш­ча­ю­чы лю­дзям і зям­лі не­мі­ну­чае за­кан­чэн­не зі­мы, так­са­ма той рэ­аль­най, ду­хоў­най, а для бе­ла­ру­саў яш­чэ і па­лі­тыч­най. Сім­ва­ліч­ная ван­д­роў­ка і па­трэ­ба бе­ла­ру­ска­га па­лё­ту — не­ад’­ем­ная част­ка на­ша­га, лі­та­ра­тур­на­га пра­цэ­су праз зрэз ста­год­дзяў і жан­раў. Па­лёт і ван­д­ра­ван­не, якое ча­ста ў сум­ным выг­ля­дзе раз­ві­тан­ня з Баць­каў­ш­чы­най шчым­лі­ва і туж­лі­ва па­тра­буе кры­каў, па­хаў, воб­ра­заў і гу­каў з род­на­га ста­рон­ня, да­па­ма­гае ча­кан­ню ў са­мым змроч­ным вы­гнан­ні. Усё на тое, каб у пэў­ны мо­мант мець сі­лы і, кі­ра­ва­ныя ін­стын­к­там род­на­га, пры­род­на-куль­тур­на-на­цы­я­наль­на­га лан­д­шаф­ту, пас­пець вяр­нуц­ца да сва­іх бе­ра­гоў, дзе трым­цяць вя­до­мыя і зна­ё­мыя толь­кі тым ван­д­роў­ні­кам аг­мень­чы­кі. Не­за­быў­ная, род­ная Іта­ка клі­ча і за­ве мац­ней, чым­сь­ці фаль­шы­выя спе­вы і пры­ваб­лі­вас­ці зман­лі­вых ру­са­лак і д’яб­лаў, што пе­ра­ся­ка­юць і звяр­та­юць з да­ро­гі да род­най зям­лі. А вось птуш­кі — вя­лі­кія і ма­лыя, крык­лі­выя і ці­хія, лі­та­ра­тур­на-пер­са­наж­ныя і ана­нім­ныя цяг­нуць у свае мі­ну­ла­год­нія ста­рон­кі і гнёз­ды, каб быць у ся­бе і па­ра­да­ваць лю­дзей на­ват у най­гор­шай бя­дзе. І тут на ві­лен­скай да­ро­зе про­ста ўзгад­ва­ец­ца ў дум­ках дэ­бют­ны верш на­шай пад­ляш­скай, ге­ні­яль­най, па­э­тыч­най аскет­кі сло­ва На­дзеі Ар­ты­мо­віч ад 5 кра­са­ві­ка1970 го­да на ста­рон­ках «Ні­вы», у якім яна пра­ро­чы­ла:

«ой ля­це­лі гу­сі»

ой ля­це­лі гу­сі

грай­це

за­ві­руй­ма ў тан­цы

мы ўба­чым іх кры­лы

вя­лі­кія

не­да­сяж­ныя

дай­це нам гэ­тыя кры­лы

мы ўзля­цім

над шы­ро­кім пра­сто­рам

бу­дзем смя­яц­ца

які наш свет ма­лы

і ка­лі ўпа­дзем

на зям­лю чор­ную

мы ўба­чым

свет

вя­лі­кі

і мы без кры­лаў

дзе яны?

гу­сі за­бра­лі…

ой, ля­це­лі гу­сі…

… Па да­ро­зе кож­на­га ў сваю Бе­ла­русь, дзе вер­шы пі­шуц­ца і кла­дуц­ца нат на ас­фаль­це, на ві­лен­скай бру­ка­ван­цы, пры­се­лі быц­цам тыя гу­сі ў да­ро­зе, каб ад­па­чыць і па­га­ма­ніць сва­бо­да­лю­бі­выя пісь­мен­ні­кі і вы­даў­цы, якім хо­чац­ца вы­ка­заць свой крык ду­шы пе­рад вяр­тан­нем ў рай­скае, род­нае блу­кан­не.

Яў­ген Вапа, тыднёвік “Ніва”, №9