Лукашэнка: беларускі непрадказальны аўтакрат і напарнік Пуціна. Ці могуць выбары прэзідэнта Беларусі стаць апошнімі для Лукашэнкі?
“У гэтым месяцы Лукашэнка балатуецца на беспрэцэдэнтны сёмы тэрмін пасля жорсткага разгрому масавых пратэстаў супраць фальсіфікацыі галасавання, якія ўспыхнулі пасля галасавання ў 2020 годзе”, – піша міжнароднае выданне Kyivpost.
“70-гадовы мужчына, якога на Захадзе называюць «апошнім дыктатарам Еўропы», кіраваў усходнееўрапейскай краінай на працягу амаль усёй яе постсавецкай гісторыі, за больш чым 30-гадовае кіраванне ён пасадзіў сотні апанентаў. У гэтым месяцы ён балатуецца на беспрэцэдэнтны сёмы тэрмін .
Лукашэнку, блізкага саюзніка прэзідэнта Расеі Уладзіміра Пуціна, здаецца, не хвалюе яго характарыстыка як бязлітаснага аўтакрата, ён сказаў заканадаўцам у штогадовым звароце ў 2022 годзе: «Я дыктатар, мне цяжка зразумець дэмакратыю». Нарадзіўшыся ў 1954 годзе ў тагачаснай Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспубліцы, Лукашэнка займаў кіруючыя пасады ў розных дзяржаўных калгасах, перш чым быць абраным у Вярхоўны Савет краіны ў 1990 годзе. Ён выйграў першыя дэмакратычныя прэзідэнцкія выбары ў Беларусі як незалежны кандыдат у 1994 годзе, праводзячы кампанію як змагар з карупцыяй, які падтрымліваў больш цесныя сувязі з Масквой. У наступным годзе ён прымусіў заканадаўцаў правесці рэферэндум аб прызнанні рускай мовай дзяржаўнай, змяніўшы сцяг, каб ён нагадваў дызайн савецкага часу, і даўшы яму права распускаць парламент. Лукашэнка яшчэ больш умацаваў сваё праўленне паслядоўнымі выбарамі, якія назіральнікі і праваабарончыя групы назвалі сфальсіфікаванымі. У беларускіх турмах знаходзяцца не менш за 1200 палітвязняў, у тым ліку палітыкі і журналісты. Нягледзячы на сваю непахісную падтрымку Расеі і Пуціна, беларускі лідар гадамі спрабаваў выступіць у якасці моста паміж Еўропай і Масквой. Сувязі з ЕС, ужо разбураныя яго рэпрэсіямі ў 2020 годзе, затым Лукашэнка дазволіў Пуціну выкарыстоўваць сваю краіну ў якасці плацдарма для ўварвання ва Украіну ў лютым 2022 года. У 2023 годзе Лукашэнка заключыў здзелку з тагачасным лідарам наймітаў Яўгенам Прыгожыным, каб спыніць яго кароткае паўстанне супраць ваеннага кіраўніцтва Расеі, пазбавіўшы Пуціна ад няёмкасці. У тым жа годзе Пуцін разьмясьціў у Беларусі тактычную ядзерную зброю са згоды Лукашэнкі. У сябе дома Лукашэнка часта выступае з дурнымі палітычнымі прапановамі, якія выклікаюць як пагарду, так і насмешкі ў беларусаў.
Калі Еўрасаюз прыгразіў Мінску ўвесці санкцыі за нахабны перахоп самалёта Ryanair для арышту дысідэнта, беларускі кіраўнік выказаў здагадку, што наводніць блок «наркотыкамі і мігрантамі»”, – нагадвае міжнародане выданне.
….
“Як кажуць нам, беларускія апазіцыянеры, прэзідэнцкія выбары краіны 26 студзеня не з’яўляюцца сапраўднымі выбарамі. Незалежныя сродкі масавай інфармацыі былі выкінуты альбо вымушаны з’ехаць за мяжу, няма надзейных кандыдатаў у апазіцыю, і галасаванне – гэта проста практыка кансалідацыі ўлады прэзідэнта Алаксандра Лукашэнкі. Гэта будзе што-небудзь, акрамя свабоднага ці справядлівага”, – піша міжнародная служба rferl.
“Пасля таго, як двум палітыкам было адмоўлена ў рэгістрацыі, засталіся толькі пяць кандыдатаў, у тым ліку Лукашэнка, які знаходзіцца ва ўладзе з 1994 года. З іх тры прадстаўнікі праўладных партый, і адна Ганна Канапацкая, фармальна незалежная. На апошніх прэзідэнцкіх выбарах у 2020 годзе здарылася нешта, чаго не бачылі за гады. Пасля таго, як некалькі лідэраў апазіцыі былі пасаджаны ў турму да выбарчай кампаніі, з’явіўся яшчэ адзін лідэр Святлана Ціхануская. Пратэсты былі жорстка разагнаны. Цяпер, сутыкаючыся з пэўным арыштам, калі яна вернецца ў Беларусь, рукі Ціханускай звязаны. Яна заклікала грамадзян устрымлівацца ад пратэсту, баючыся, што адбудзецца паўтарэнне рэпрэсій. Замест гэтага яна заклікала беларусаў галасаваць “Супраць усіх” на бюлетэнях альбо цалкам устрымацца.
Жорсткі рэжым у Беларусі ўсё часцей забірае дзяцей апазіцыйных актывістаў, якія кажуць, што тактыка выкарыстоўваецца для іх запалохвання.
Напярэдадні выбараў ціск на апазіцыю вырас. Улады правялі больш за 100 рэйдаў у лістападзе 2024 года, звязаных з Каардынацыйным радай апазіцыі. Дваццаць навукоўцаў, журналістаў і актывістаў былі прызнаныя вінаватымі ў нібыта сувязях з Ціханускай і завочна асуджаныя. Нават Лукашэнка, здаецца, не лічыць, што прэзідэнцкія выбары такія важныя. Тым не менш, улады прымаюць меры засцярогі, таксама праводзяць праграмы на дзяржаўным тэлебачанні аб шырокіх мерах бяспекі для галасавання ў спробе захаваць маладых удзельнікаў акцыі. Улады забаранілі людзям фатаграфаваць запоўненыя бюлетэні, паколькі яны шырока выкарыстоўваліся ў 2020 годзе грамадзянамі для асвятлення фальсіфікацый. У гэтым годзе таксама не будзе выбарчых участкаў за мяжой, верагодна, спроба прымусіць маўчаць шмат у чым антылукашэнкаўскую дыяспару”, – канстатуе міжнароднае выданне.
….
26 студзеня 2025 года, у Беларусі праходзяць прэзідэнцкія выбары, на якіх Аляксандр Лукашэнка імкнецца застацца на сёмы тэрмін. Гэта ўжо не першыя выбары, што праходзяць на фоне палітычных рэпрэсій: яшчэ ў 2020 годзе масавыя пратэсты супраць фальсіфікацый былі жорстка задушаныя ўлады. Тады тысячам людзей, якія выказвалі сваю нязгоду, былі затрыманыя, а многія апазіцыйныя дзеячы вымушаны былі пакінуць краіну. “Захад павінен аказаць дапамогу супернікам рэжыму, прычым у значна большай ступені, чым дагэтуль”, – заклікае лонданская The Guardian.
«Прыярытэтам павінна стаць узмоцненая падтрымка апазіцыйных беларускіх СМІ за мяжой, роўна як і павелічэнне дапамогі праваабаронцам, а таксама ўзмоцненая ўвага да лёсу зняволеных. У нядзелю Лукашэнка атрымае сваю чарговую пустую перамогу. Аднак, як паказвае падзенне рэжыму Башара Асада, дыктатуры схільныя абвальвацца рэзка і нечакана. У цяперашнія змрочныя часы Захад павінен адыграць сваю ролю і аказаць падтрымку грамадзянскай супольнасці Беларусі, з тым каб яна змагла скарыстацца момантам, калі – і толькі калі – такі момант прадставіцца», – падкрэслівае брытанскае выданне.
Агляд сусветнай прэсы пра Беларусь падрыхтавала Вольга Сямашка
